Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1945, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGITNB LAl) SIN S
‘J9
marga fiska, ef marka má vísuorð
Jóns: „Yeit cg ei, livort verra er,
í Víti eða Teigi“. Ilefir líklega
verið þröngt í bói.
Jón Þorláksson var afbragðs
námsmaður, var næst efstur og síð-
an efstur í sínum bekk, en liann
útskrifaðist vorið 1703. Fjekk
hann einnig góðan vitnisburð um
siðferði. Voru þeir frændur náms-
garpar miklir. Föðurbróðir sr. Jóns,
Þórður Guðmundsson, prestur að
Grenjaðarstað, lauk prófi við há-
skólann 1730 nieð Finni Jónssyni,
síðar biskupi. Fengu þeir bestan
vitnisburð allra, er þá gengu undir
próf. „Ætíð verðið þjcr Islending-
sagði kennarinn við þá að loknu
prófi. — Þriðji sonur sr. Guðmimd-
ar hlutskarpari en vorir landar“,
ar Vernhardssonar í Selárdal var
sr. Vernharður í Otrardal, tengda-
faðir sr. Þorkels á Stað í Hrúta-
firði, föður sr. Vernharðs í Reyk-
holti, föður Þorkels í Víðikefri,
föður Jóhanns dómkirkjuprests i
Rvík. Voru þeir frændur gáfumenn.
Amtmannsskrifari.
ÞAÐ VAR ári síðar -en Jón Þor-
Jáksson lauk prófi í Skálholtsskóla,
að hann rjeðist að Leirá sem skrif-
ari Magnúsar amtmanns Gíslasonar,
vafalaust eftir meðmælum, Finns
biskups Jónssonar, en hann átti
systur amtmanns, Guðríði Gísla-
dóttur. Fluttist Jón með amtmanni
að Bessastöðum 1766, en haustið
eftir andaðist Magnús amtmaður.
Fluttist þá Jón til tengdasonar hans
Ólafs Stefánssonar, er nú tók við
amtmannsembættinu, að tengdaföð-
ur sínum látnum. Dvaldist Jón með
honum næstu tvö árin. Má gera,
ráð fyrir, að dvöl Jóns ái_ tveimur
mestu . höfðingshéimilum landsips
hafi verið honum um margt góður
skóli, og í þjónustu amtmannanna
batt hann vináttu við ágætan mann,
Halldór Hjálmarsson, síðar konrek-
tor (bróður Páls skólameistara á
Hólum), er bar dvaldist samtímis
honum, og entist sú vinátta þeim
báðum ævilangt.
Prestur í Saurbæjarþingum.
JÓN ÞORLÁKSSON tók prests-
vígslu síðasta júlídag 1768 af Finni
biskupi og varð kapelán Gísla prests
Jónssonar í Saurbæjarþingum í
Dalasýslu.
Sama árið, sem sr. Jón vígðist, varð
sr. Gísli að sleppa prestsskap, og
var honum þá veitt brauðið. Hann
var þá orðinn þjónandi prestur 24
ára gamall. Það sannaðist á þess-i
um unga presti, sem reyndar var
kveðið löngu síðar: „Þegar Itlóðið
er heitt og hjartað er ungt, er
hægra að freistast en sigra þungt“.
Ung og fögur heimsæta sat í
dyngju sinni á næstu grösum. Hún
var sóknarbam unga prestsins. —
Jórunn hjet hún Brynjólfsdóttir
höfðingsmanns í Fagradal innra
Bjarnasonar ins ríka á Skarði á,
Skarðsströnd Pjetursonar, og er
sá karlleggur rakinn til Staðarhóls-
Fáls Jónssonar á Svalbarði Magmis-
sonar. Brynjólfur var ríkilátur höfð
ingi. Bróðir hans var Eggert á
Skarði, faðir sr. Jóns í Holti, föður
sr. EggertS á Ballará, föður sr.
Friðriks Eggérz. Sr. Jón felldi ást-
a_rhug til Jórunnar Brynjólfsdóttur
og bað hennar, en faðir hennar syuj
aði honum ráðsins, sagði að held-
ur skyldi Jórunn fara i Gullfoss,
en svo heitir foss einn í Fagradalsá,
cn eiga sr. Jón. Ýmsir urðu til að
ganga erinda sr. Jöns við Brynj-
ólf, en engu var þar um þokað, og
aldrei fjekk hann Jórunnar. En hún
ól honum son árið 1770, og missti
sr. Jón þá prestsskáp.
Hjer og þar.
Veitt brauð að nýju
DVALDIST Jón nú ijm hrið ým-
ist með Þorgrími sýslumanni Sig-
urðssyni í Hjarðarholti í Stafholts-
tungum og Halldóri syni háns, vim
sínum frá skólaárum í Skálholti,
éða hjá sr. Ölafi Eínarsfeyni, pró-
fasti á Ballará, en þeir voru þre-
menningar að frændsemi, talið frá
Jóni bónda í Sellátriim. Annan
vetur var hann í Nesi við Seltjörn
(1771—1772) hjá Bjarna landlækni
Pálssyni, og fjekk hann uppreisn
fyrir brot sitt á áliðnum þeini yetri.
Meðan hann var í Nesi, höfir hann
kynnst Árna Þórarinssyni, er þá
var prestur í Seltjaniarnesþingum,
og fengu þeir mætur hvor á öðrum,
og segir nánar frá því síðar. —•
Eftirmæli þau, sem Jón orti eftir
Bjarna I’álsson, sýna ást þá, er
liann hafði á þeim ágæta manni.
Vorið 1772 fjekk sr. Jón veitingu
fyrir Stað i Grunnávík. Fluttist
hann þá þangað vestur, en skömm
varð dvöl hans þar, því hann varð
þá í annað sinn brotlegur með Jór-
unni Brynjólfsdóttur. Missti hann
nú prestsskap öðru sinni.
Mjög unnust þau Jórunn, og ó-
gift var hún til æviloka. Vísur sr.
Jóns til hennar sýna bæði sorg
hans, hrifningu og eftirvæntingu
elskhugáns:
„Sorgarbára ýfir und,
clda rasta njórmin!
freyju tára fögur hrund,
falleg ertu, Jórunn!
Við erum, stúlka, bæði börn,
bý jeg loks hjá vífi,
þegar jeg verð eins og örn
ungur í hinu lífi“.
Ast þeirra hefir náð út ýfir gröf
og dauða.
Hrappseyjarvietin.
Í>Á ER sr. Jón hafðt oðru ainni
misst kjól og kall, hjelt hahu til
Breiðafjarðar, og mun haún hafa
gengið i þjónustu Boga bónda Bena
diktssonar í Hrappsey árið eftir að
hanu missti prestskap á Stað í
Grunnavík. Bogi hafði bilið á Stað-
•
arfelli, eu þár hafði hann beðið
ntikið tjón á búsfofni sínúm af
völdum fjárkláðans. Eluttist hann,
út í Hrappsey vorið 1769, og ván
hann enn, þrátt fytír fjártjónið,
Stórefna máður. Bogi var betur að