Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1945, Blaðsíða 6

46
LESBÓK MORÖUNBLAÐSINS
illn svikinn, ef ljóð og lag Bægis-
árprestsins hafi ekki gert Jónas
hugfanginn, og kem jeg þá a5 því,
sem jeg innti til í byrjnn þessa er-
indis, að Jón Þorláksson væri áreið-
anlega lærimeistari Jónasar. Ilann
er sá, er efldi þrótt til þjóðernis-
kenningar. Enginn íslendingur um
aldamótin 1800 kunni mál sitt svip-
a5 því eins vel og hann. Má full-
yrða, að hann hefir verið báðum
s-tórskáldunum. Bjarna og Jóhasi,
örvandi fvrirmynd.
Jón prófessor Ilelgason segir tim
Bjarna Thorarensen, að Eddukvæð-
in hafi verið honuni hugstæðust af
íslenskum skáldskap og að nánustu
fyrirrennarar hans hafi verið Bene-
dikt Gröndal og Jón Þorláksson.
,.Báðir höfðu notað fornyrðislag
við þýðingar á íslensku, og béggja
▼erk höfðu verið prentuð í Lær-
dómslistafjelagsritunum, sem víst er
að Bjami las ungur“.
Alkunn er kveðja Bjarna til-sr.
Jóns:
,,Heill sjertu mikli
Milton íslenskra!—
fyrr ek aldregi
fátækt reiddist
en er hún angrar þik
ellihruman
ok hindrar mik
hjálp þjer veita
gulli gæddi ek þik
ef ek gull ætti“.
Aðdáun Ejarna er auðsæ á skáld-
inu á Bægisá, er hann líkir honum
við inn mikla Milton. Handgenginn
hefir hann verið ritum ins breska
stórskálds. Runnið hefir honum
til rifja fátæklegur hagur þess
rnanns, er mestnr var þá andans
jöfur íslendinga. Kvcðjan er lík-
lega ort 1818 (Bj. Thor.: Ljóðmæli
II.), að minnsta kosti ekki fyrr en
v1816.
Af handritum Bjaraa má sjá, að
hann hefir skrifað upp sitt hvað
eftir sr. Jón, svo að hann hefir vel
fylgst með því, sem hann orti, }æg-
ar á öndverðum ævidögum sínum.
Ætt frá Jóni Þorlákssyni.
ÞAÐ ERU EKKI skáldritin ein,
sem sr. Jón Þorláksson ljet eftir sig.
Ilann hefir einnig orðið maður kyn-
sæll. Konu hans var getið síðast, er
þau skildu samvistir, og hann flutt-
ist frá Galtardal norður að Bægisá.
Margrjet. Bogadóttir hjelt áfram
búskap vestra, og ólst dóttir þeirra
upp með henni. Margrjet andaðist
vestra 1808 (f. 1751). Maður henn-
ar orti eftir hana. Kemur liann þar
að inu hverfulá hjúskaparláni þeirra
og væntir hamingjunnar í löndum
eilíðarinnar.
„Hvað tíminn hverfull sleit,
þá hvikul lukka brast,
eilífðin aptur téit
ein lætnr samteingjast“.
Guðrún dóttir þeirra giftist sr.
Eyjólfi Gíslasyni, síðast presti í
Miðdalaþingiim. Ilann var sonur
sr. Gíslá. er síðast var prestur að
Breiðabólstað á Skógarströnd, Ólafs
sonar biskups Gíslasonar. Börn
þeirra voru: Þorkell prestur að
Staðastað, Jón pr. í Dýrafjarðar-
þingum, Gísli, skáld gott, en all-
níðskár, Bogi, Kristjana og Ágúst-
ína skáldkoná. — Af sr. Þorkeli er
kominn mikill ættleggur. Meðal
baraa hans dr. Jón þjóðskjalavörð-
ur, Einar skrifstofustjóri Alþingis
og rithöfundur, Páll, tungumála-
maðurinn mikli. Hr. Jón Eyjólfsson
var móðnrfaðir Rögnvalds húsa-
meistara ólafssonar og Georgs
bankastjóra Óláfssonar. — Enn er
að nefna af öðrum afkomendum sr.
Jóns á Bægisá Margrjeti (óskilg.),
móður sr. Jóns Norðmanns á Barði,
föðtir Jóns káuppi. Norðmanns á
Akureyri, föður óskars stórkaupm.
Norðmanns I Révkjavík og þcirra
systkina.
Synir sr. Jóns og Jórunnar Brynj-
ólfsdóttur dón bfiðnr nngar. Er Inti
eldri dó. orti faðir hans kvæðið
,iSorgin í Nain“ (sjá Ijóðabók
hans).
FuIIvíst ér talið. að sr. Jón hafi
átt hjer nyrðra son þann, cr Jónat-
an hjet, cn kallaður var hartn son-
ur ögmundar bónda á Efri-Vind-
heimum á Þelamörk Ólafssonar.
Jónatan bjó í Litla-Skógi fi Ár-
skógsströnd, og átti hann margt
barna. Meðal þeirra skal nefna-.
Sigtrygg bónda á Framnesi í Skaga
firði, er átti margar dætur, þ. á. m.
Ilólmfríði s. k. Sveins Árnasonar
hrstj. í Felli í Sljettuhlíð og börn,
Helgu konu Gísla Sigurðssonar
hrstj. á Vfðivöllum í Blönduhlíð,
Unu hjúkrunarkonu í Rvík o. fl.
Enn er að telja Jóhann Jónatans-
son, bjó út á Skaga, átti börn,
Franz, er um hríð bjó í Málmey, átti
börn, þ. á. m. Gnðlaugu, konu Eiðs
Sigurjónssonar hrstj. á Skálá í
Sljettnhlíð. — Systir þeirra Jónat-
anssona, Hólmfríðnr, giftist Birai
Jónssyni bónda í Gröf á Höfða-
strönd. Þeirra börn era Jófríður,
kona Jóns Konráðssonar hrstj. í Bæ
og Jón trjesmíðameistari, nú á
Siglufirði. — Jeg hejTði Sigtrygg á
Pramnesi sjálfan fuRyrða, að hann
væri sonarsonur sr. Jóns á Bægisá.
Niðjar þjóðskáldsins á Bægisá eru
gáfu- og atgerfismenn. 'í'msir þeirra
eru vel skáldmæltir, sem fyrr segir,
og má enn nefna meðal þeirra skákl
ið Fornólf (dr. Jón Þorkelsson).
Sigtryggur á Framnesi var og iag-
lega skáldmæltnr.
Hörmunga- og umbrotatímar.
JÓN ÞORLÁKSSON lifir á mikl-
xim hörmunga- og byltingatímum.
ITann er tfu ára, þegar Kötlugosið
mikla verðnr 1755. I harðindatfð-
jfmi upp úr þvf varð bæði fjár- og
mannfellir á Islandi. Fjfirkléðinn
kemur til landsins, þegar hann er 17
vetra, þessi mikli vfigestur, er bak-
aði Islendingum ægilegt tjón. Þriðja
mikla áfallið, sem landsmenn verða