Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1945, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
49
Þingeyjarsýslu í rnarga ættliði, og
allir gifst inn í grónar auðmartna-
og valdsmanna ættir. Ekki þótti Jón
laginn til sýslumennsku og rögg-
semdarlítill, enda ljet hann af em-
bætti á góðum aldri og fluttist bú-
ferlum að Galtala’k í Landsveit, og
andaðist þar árið 1610.
Jóni er lýst svo, að hann hafi
verið að litliti mjög liðlegur mað-
ur, ' gæflyndur og siðlátur, fjár-
gæslumaður mikill, nokkuð þurr-
legur í háttum- og viðmóti. Og
syrgði alþýða ekki hans fráfall.
Stendur í Sýslum.æfum. Rjett áður
rn hann dó, veitti hann móttöku
landskuldum af jörðuni sínurn á
norðurlandi. Voru ]iær: Smjör 8
hestburðir, hákarl 5 hestburðir, fisk
ur 3 hestb. en vaðmál og peningar
á einn hest. Er þó vitað að hann
átti jarðir í öðrum landsfjórðung-
utu.
Magnús á Iieykhólum var sonur
þess alkunna höfðingja Ara í Ögri
og Kristínar Guðbrandsdóttur bisk-
ups. Ara var boðin lögmannstign
árið 1614, en hann hafnaði þeim
sóma og ljet sjer nægja sýslu-
mennsku og stórhöfðinglegt „bónda-
stand“. Faði Ara í Ögri var Magn-
ús pniði Jónsson, nafnfrægur höfð-
ingi, skáld og fræðimaður, meðal
annars er hann talinn vera fyrsti
jnaður hjer á landi, ér semur ætt-
fræðirit.
1 Skráð er að Mgnús Arason hafi
verið mikáll höfðingi, hjeraðsríkur
og mikil fjárgæslumaður, sem þeir
frændur fleiri. En hann varð skamm,
lífur, andaðist tæplega fertugur,
árið 1635. Þórunn ekkja hans bjó
á Reykhólum um nokkurra ára bil
'eftir lát hans, en fluttist þá að
Skútustöðum, sem hún hefir átt,
því varla hefir hún, sem átti að
minsta kosti rúmlega 40 jarðir. far-
ið að verða leiguliði því víst er um
það að eitthvað átti Magnús af jörð-
um, fyrir utan Reykhóla, en sjálf
átti Þórunn 38 jarðir, cins og áð-
ur greinír.
Magnús Sigurðssou í Bræðratungu
fæddist árið 1651, á Skútustöðum,
og hefir verið heitinn eftir afa sín-
um Magnúsi á Reykhólum. Hann
ólst upp með móður sinni á Skútu-
stöðum, cn faðir hans varð ekki
langlífur. Magnús þótti efnilegur
niaður, og líklegur til að skipa
sæti feðra sinna með sæmd. Er þaði
Ijóst af því, að hann er einn í þeirn
furðu fámenna hóp, lærðra og leik-
manna, sem Espólín telur helstu
menn landsins á þeim tímá. Enn-
fremur er hið fyrra kvonfang Magit
úsar alveg augljós vottur þess að
liann hefir vcrið maður í miklu á-
liti.
t Eyrarannáll og Holtsannál er
þess getið, að 29. ágúst árið 1680
þafi þær Bræðratungusystur gifst.
Sigríður Hákonardóttir, giftist sr.
Sigurði Sigurðssyni. (Voru þau
foreldrar Odds, er seinna varð lög-
jnaður og mjög kenrnr við sögu,
og einnig verður getið hjer). En
Jarþrúður Ilákonardóttir giftist
Magnúsi Sigurðssyni. Og riðu þau
presthjónin frá Vatnsfirði við Isa-
fjarðardjúp að Bræðratungu til að
sitja brúðkaupið. Má þó segja að
mikið sje til matarins unnið, því
leiðin er löng eins og kunnugt er,
og mun hafa verið torsótt þá eins
,og vegir voru á landi li.jer. Að vísu
var presturinn sjera Guðbrandur
Jónsson að 2. og 3. að frændsemi
við Magnús, en prestfrúin, eins
þeirra Bræðratungusvstra. En nærri
má geta, hvort ekki munu hafa fjöl-
mennt til brúðkaupsins, þeir frænd-
ur og vinir sem um skemmri veg
áttu að sækja.
Bræðratunga eða Tunga, eins og
jörðin hjet til forna, er yafalítið
eitt liið helsta þeirra höfuðbóla
landsins, sem hvorki kóngur nje
kirkja áttu á þeim tíma. Og bjó þar
lengst af nafnfrægt höfðingsfólk.
Voru þau foreldrar Jarþrúðar eng-
ir eftirbátar fyrirennara sinua í
þeim efnum. En faðir hennar var
Hákon sýslum. sonur þess mikla
og gagnmerka manns Gísla lög-
manns Hákonarsonar í Bræðra-
tungu, og er það valdamesta ætt
landsins um langt tímabil. En kona<
Ilákonar og móðir Jarþrúðar, var
Ilelga í Bræðratungu (scm Guðm.
Kamban hefir gert ógleymanlega,
öllum þeim, sem lesið hafa hið stór-
merka skáldverk hans, „Skálholt").
dóttir Magnúsar lögmanns Björns-
sonar, en systir hins fjöllærðasta
Islendings, Vísa-Gísla Magnússonar,
og var hann um margt svo langt á
undan samtíð sinni, að furðulegt má
heita. Má því augljóst vera, að
Magnús Sigurðsson, hefði ekki
fengið þetta góða gjaforð, nema
að hann hefði þótt öðrum mönnum,
freniri um flesta hluti. Því á þeim
tíma voru jafnræðiskröfur milli
hjónaefna ærið strangar, og harla
ólíkar því sem nú er almennt. Var
sú skipan þeirra mála mjög í heiðri
höfð, og voru því höfingjaættirnar
orðnar marg-samtvinnaðar tengda
og frændsemisböndum. Hjelst það í
alveg í föstu formi til Móðuharð-
indanna, er höfðingjaættirnar lið-
uðust allmjög í sundur, og flestir
íslendingar urðu jafn örsnauðir.
Ekki er ástæða að ætla, að
Bræðratungu heimasætuna hafi
skort biðla, þó að hún hafi verið
orðin rúmlega þrítug að aldri, er
hún giftist Magnúsi frænda sínum.
Fráleitt má það og teljast, ef að
Magnús hefði verið álitinn ónytj-
ungur og eyðslumelur, að hann
hefði þá fengið Bræðrátunguna,
ættarhöfuðból Jarþrúðar, til eignar
óg umráða. Því þó Hákon faðir
hennar væri fyrir löngu dáinn, og
llelga móðir hennax einnig,árið 1676
var tengda og frændgarðurinn bæði
liár og traustur, þar sem hún var
systkinabarn við báða biskupa lands
ins. Því Kristín, kona Þorláks bisk-
ups Skúlasonar, var systir Ilákonar