Lesbók Morgunblaðsins - 18.02.1945, Blaðsíða 4

LKSBÓK MOROUNBLAÐSINS
0"»
tryggð nokkur íhlutun um val dóm-
ara. Umsœkjandi um dómaraem-
bætti varð að hafa svnt það, með
því að greiða fyrstur dómsatkvæði
í 4 málum, að hann væri hæfur til
að skipa sæti í dóminum. Vitan-
lega urðu fyrstu dómendurnir að
vera undanþegnir þessu ákvæði.
PyTÍrmælið um dómaraprófið var
afnumið með núgildandi hæstarjett
arlogum nr. 112 frá 1935, og hafði
það aldrei komið til framkvæmdar.
1 stað þess er nú mælt í lögunum,
að leita skuli umsagnar ITæstarjett-
ar um dómaraefni, áður en dóm-
araembætti sje veitt.
Hæstirjettur var í upphafi skip-
aður 5 dómendum, eins og fvrir var
mælt í hæstarjettarlögunum frá
1919. Með lögum nr. 37 frá 1924
var dómendum af sparnaðarástæð-
um fækkað í 3, en dómendafækkun-
in kom þó ekki til framkvæmdar
fyrr en á árinu 1926, er látist höfðu
tveir hinna fyrstu dómara. I nú-
gildandi hæstarjettarlögum frá 1935
er svo af nýju ákveðið, að dóm-
endur skuli vera 5, en dómendafjöig
un komi ekki til framkvæmdar,
fvrr en fje sje veitt til hennar í
fjárlögum. Síðan hefir ríkisstjórn-
inni jafnan verið heiniilað á fjár-
lögum ár frá ári að verja fje úr
ríkissjóði til launagreiðslu tveggja
dómara. ef dómurum vrði fjölgað.
En ekki hefir heimildin enn verið
notuð.
Síðan Ilæstirjettur var stofnað-
ur, hafa prófessorar lagadeildar Ilá.
skólans verið varadómendur. ef
hæstarjettardómari forfallast eða
sæti hans verður autt af öðrum á-
stæðum. Bíðan 1935 hefir þó verið
heimilt að skipa hæstarjettarlög-
mann eða hjeraðsdómara, sem full-
nægi skilyrðum til að vera skipað-
ur dómari í Hæstarjetti, ef hæsta-
rjetta'rdómarí víkur sæti í einstöku
máli.
Með hæstarjettarlögunum frá 1919
var stofnað embætti hæstarjettarrit
ara. llann skal vera lögfræðingur
og fullnægja almennum dómaraskil-
yrðum. Er núverandi hæstarjettar-
ritari hinn þriðji, sem því embætti
gegnir.
Fastir dómendur Hæstarjettar
hafa ekki aðrir verið skipaðir, en
þeir fimm, sem í upphafi tóku sæti,
í dóminum, og þeir þrír, sem nú eiga
þar sæti. Það er oss gleði að sjá
hjer viðstaddan í dag einn þeirra
dómenda, sem fyrstir voru skipaðir
í dómarasæti. herra hæstarjettar-
dómara Pál Einarsson. Ilinir fjórir
þeir Kristján .Tónsson. Halldór Dan-
íelsson, Eggert Briem og Lárrrs II.
P>jarnason eru allir látnir. Bið jeg
viðstadda að votta minningu þeirra
virðingu með því að rísa úr sæturn.
Þá er oss einnig ánægja að sjá
hingað komna á 25 ára afmæli dóms
ins prófessor Ólaf Lárusson, sem
sæti átti í Hæstarjetti á fyrsta
dómþingi hans vegna fjarveru eins
hinna skipuðu dómenda, fyrsta
hæstarjettarritarann, dr. juris
Björn Þórðarsón, hæstarjettarlög-
niann Lárus Fjeldsted, sem gegnt
hefir lögmannsstarfi við Hæstarjett
óslitið frá stofnun hans. svo og þá
málflvtjendur, er fyrstir fluttu mál
munnlega fyrir Hæstarjetti. herra
forseta Islands Svein Björnsson,
sein sýnt hefir Ilæstarjetti ]>ann
heiður að vera viðstaddur athöfn
þessa. og Iiæstarjettarlögmann Egg-
e>t Claessen.
Hæstar.jettarlögmenn liafa þeir
einir getað orðið. sem til þess fengu
leyfi dómsmálaráðherra, enda full-
nægðu þeir ýmsum lögmæltunv skil-
yrðum, þar á meðal að hafa þreytt
og staðist prófraun fyrir Ilæsta-
rjetti. Alls munu 29 lögmenn hafa
öðlast leyfi til málflutnings fvrir
TTæstarjetti, og eru 23 þeirra nú
starfandi við dóminn.
Frá því að Hæstirjettur var stofn
aður, hefur málum, sem þar hafa
verið dæmd, farið fjölgandi með
ári hverju, þar til nú á styrjaldar-
árunum, að tala þeirra hefir stað-
ið nokkurn veginn í stað, um 100
á ári. Flest urðu málin árið 1938,
þá alls 143. Venjulegast eru flutt
og dæmd 3 mál í viku hverri. Á
reglum um meðferð mála fyrir
Hæstarjetti hefur lítil breyting orð-
ið frá stofnun hans.^Helst má geta
þess. að upplestur skjala fyrir dómi
er nú lítt tíðkaður. í stað þess
vísa málflytjendur í ræðum sínum
til ágrips dómsgerða. Þá hefur og
aukist íhlutun dómenda um öflun
skýrslna í einkamálum samkvæmt
grundvallarreglum í einkamálalög-
unnni frá 1936.
Það var næstarjetti hið mesta
happ, að munnlegur málflutningur
var þar þegar í öndverðu ákveðinn.
Dómendur Landsyfirrjettarins, sem
allir tóku sæti í Hæstarjetti, Iögðu
þó til, að mál skyldu skriflega
flutt. Nú orðið munu allir viður-
kenna yfirburði munnlegs flutn-
ings mála. Málflutningur hefur
ávalt farið fram í heýanda hljóði.
Atkvæðagreiðsla dómara var hins
vegar levnileg fram til ársins 1935,
en þá var lögtekið, að birta skuli
ágreiningsatkvæði, ef ágreiningur
verðnr. jafnhliða dómi eða úr-
skurði.
Lögmannast jett landsins hlaut
að vera það mikið kappsinál, að
Hæstirjettur yrði fluttur heim. Með
því öðlaðist hún aðstöðu til að
fvlg.ja málum eftir til fullnaðarúr-
slita. Þeirri aðstöðu fvlgir að sjálf-
sögðu aukin ábyrgð, og munnlegur
málflutningur reynir meir en skrif-
legur á hæfi og dugnað málflytj-
anda. En auknu erfiði og ábvrgð
fylgir aukinn þroski. Samstarf dóm
enda og lögmanna Hæstarj'ettar
m\m alla tíð hafa verið með ágæt-