Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1945, Qupperneq 7

LESBÓK M0IW3UNBLAÐSINS
111
orðfullu, lögfullu og lögmáli rjettu.
Iljermeð fyrirbýð jeg hverjum ein-
um leiguliða, sem býr á Vestur-
Dyrhólum að ljá, leigselja eða líða
nokkra þá briikun á þeim leigu-
jörðum sem þráttgreindri eign má,
eður kann verða til fordjörfunar
og skaða nema þeir vilji sjálfir
taka tilbærilegan skaða í heimgalla
eftir því er þeir sig undirkastað
hafa í sínum byggingarbrjefum en
jeg áminni þá og tilsegi að ])eir
brúki þá lambauppreksturstiltölu er
Vesturhúsum ber í Koltungum og
geldsauðagöngu í lleiðarlandi, að
slík ífök ei undanfalli hvar hjá þeir
vita sínar skyldur um fjallgöngurog
sjer hvað það sem greina ítök þar
lögformlega.
Þessu til staðfestu er mitt undir-
skrifað nafn
Jón Steingrímson.
Upplesið fyrir rjetti að Dyrhólum
dag 2. júní 1762.
L. Guðmundsson.
Þessi Lögfesta sýnir, að ræki-
lega hefur jörðinni verið skilað í
hendur stjúpdótturinnar Karítasar.
Þessi Karítas Jónsdóttir giftist
Þorsteini Eyjólfssyni og bjuggu
þau á parti úr Vesturhusum —
Vatnsskarðshólum, og urðu kynsæl
með afbrigðum. Ihin dó 1790, og
börn þeirra Þorsteins og Karítasar
voru 7 dætur og 2 synir, sem upp-
uxu og miklar ættir stafa frá —*
Meðal þeirra var Þorsteinn Þor-
steinsson bóndi á Dyrhólum og síð-
ast á Eystri- Sólheimum. Iíann átti
Elínu Jónsdóttur bónda á Hvoli
EyjólfssOnar — þau bræðraböm —
Meðal barna þeirra, sem voru 9 og
öll komust til manns og urðu kjm-
sæl, var Elín Þorsteinsdóttir, áttj
Árna bónda Hjartarson Loftssonar
Ólafssonar, og bjuggu þau á Dyr-
hólum fram um 1867—’68. — Þá
bjó Elín á Dyrhólum ekkja, er
manntapinn. mikli varð við Dy-r-
hólaey á Góuþrælinn 1871. — Misti
hún þá son sinn Friðrik. — En
árið 1872 tekur sonur hennar Þor-
seinn Hjörtur Ámason, — við búi
á Dyrhólum og gekk að eiga Matt-
hildi Guðmundsdóttur. Bræður Þor-
steins Hjartar vorxx Einar bóndi
í Holti í Mýrdal og Jón bóndi í
Eyjarhólum, hinir einstöku dugn-
aðarbændur og einarðir. — En svst-
ir þeiri'a var Elín síðari kona Árna
Gíslasonar sýslum. i Skafafellss. —
(fleiri voiai systur hans), Þorsteinit
Hjörtur og Matthildur bjuggu höfð-
inglega á Dyrhólum. Var Þorsteinn
hreppstjóri 1888—1905 í Dyrhóla-
hreppi — og formaður mörg ár
í Dyrhólahöfn, byggingamaður hinn
besti og húsaði Dyrhólabæ, svo til
fyrirmyndar var — að öllu leyti
var hann hirðumaðui' og prúðmenni
í allri framgöngu og búsháttum —
og var oft jafnað til snyrtimennsku
hans, um þá hluti er vel voru hirtir.
— Ilið sama hússtjórnarorð lá á
Matthildi og gegndi hún lengi Ijós-
móðurstörfum í Dyrhólahreppi. —
Skaphrein var hún og djarfmann-
leg, svo að til hennar báru margir
traust. Þessi Dyrhólahjón prýddu
ábýli sitt á allan hátt, eftir við-
eigandi sveitarbrag. — Og þegar
þau fluttu þaðan 1905, var jörðin
í hinu mesta áliti. En þá voru börn
þeirra flutt í burtu, 5 dætur og
1 sonur, og höfðu öll fæðst og upp-
fóstrast á Dyrhólum, svo ættaróðal-
ið var þeim einskonar helgidómvir.
En ábúandi gerðist þar þá Stefán
læknir Gíslason og frú Anna Jóns-
dóttir kona hans. — Og var það
áhugamál Dyrhólafjölskyldunnar að
láta jörðina í hendur þeim höfð-
ingshjónum, sem og líka sátu jörð-
ina mpð sóma. — Nú hafa Dyrhól-
ar aftur komist í ábúð Þorsteins-
ættar og Karítasar, og þó breyting-
ar hafi ýmsar orðið af ágangi sands
við brugðið, og öllu vel í la-gi hald-
ið af ábúandanum.
þar, er jörðin þó talin hin besta
og happasamasta. Og fegurð þar
Dyrhólar (Vesturhús), er nú
gefin Dyrhólahreppi, til ævarandi
eignar; til stuðnings og hvata þeim
hreppsbúum; sem framtak hafa
í skógrækt, blómarækt og þá að
öðru leyti vernda og prýða ábýlis-
jarðir sínar. — Þannig er lífrænn
minnisvarði, reistur Dyrhólaættinnl
fornu, og framtaksmerki hinum
yngri. —
Árið 1853, hinn 23. s.d. eftir Tríni
tatis, varð Hjörtur Loftsson bráð-
kvaddur i Dyrhólakirkju. Hjörtur
var forsöngvari og 84 ára gamail.
Þegar hann var að syngja síðasta
versið í útgöngusálmi eftir messu,
hnje hann örendur ofan á grát-
urnar. — Hann hafði verið hinn
mætasti maður og mikill bóndi.
Sonur Iljartar var Árni bóndi á
Dyrhólum, og sonur Árna Þorsteinn
Iljörtur, sem umrætt minningar-
merki er í'eist (þ. er sjóður). Væri
þess að vænta, að fyrsta verk þessa
skógræktarsjóðs yrði, að gróður-
setja reynitrje á leiði Hjartar og
annara eldri Dyrhælinga í forna
Dyrhólakirkjugarði.
Samkvæmt stofnskrá s.jóðsins, er
forysta hans nú í höndum hrepps-
nefndar Dyrhólahrepps, og oddviti
hreppsins fyrsti stjórnandi. — Á
hreppsnefndarfundi nýliðnum, var
og um hann rætt — og minnst á
marga þá hluti, sem til forýstu og
fyrirmyndar voru hjá þeim Þor-
steini Hirti og Matthildi Guðmunds
dóttur, meðan hann var hreppstjóri
og hún ljósmóðir í Dyrhólahreppi.
Ákvað svo hreppsnefndin að tjá
þessum Dyrliólasystkinum bestu
þakkir fyrir gjöfina, votta samúð
með minningu foreklra þeirra,
hinna virðulegu Dvrhólahjóna —■
Framh. á bls. 120.