Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1945, Side 12

116
LESBÓK MORGUNBLAÐBLNS
liai'i l>t‘iui aitai verið gert hátt und-
ir höíði, frá því ])ær námu hjer fyrst
land. Litlu síðar gróðursettu þeir,
Guðlaugur próf. Þorgeirsson í Görð
um og Davíð sýslumaður Scheving
í liaga á Barðaströnd, kartöflur og
íjekk Davíð mjög góða uppskeru
1763. Sennilegt er að báðir þessir
* menn hafi orðið i'yrir áhriíum frá
sjera Birni að minsta kosti tjáir
hann sjera Guðlaugi, gleði sína yfir
því hversu vel tilraunin hafi tekist.
En Davíð var í nágrenni við sjera
Björn, og hefir áreiðanlega sótt
garðræktar fyrirmyndir til hans.
Þcgar um haustið 1762, skrifar
Eggert Ólafsson, að kartöflurnar f
Sauðlauksdal: „hafi fengið vöxt
sem utanlands“.
Árið 1760 bar góðan gest að
garði í Sauðlauksdal, var það Egg-
ert Ólafsson, sem kom þangað til 4
ára dvalar. ðlestar líkur eru til að
þessi ár hafi verið þau ánægjurík-
ustu í æfi beggja þeirra máganna,
svo samrýmdir voru þeir, og líkir
um margt. Varð sjera Björn þó fyr-
ir þeim mikla harmi, rjett fyrir jól-
ín, fyrsta árið sem Eggert dvaldi
þar, að einkabarn þeirra hjóna and-
aðist, efnisdrengur á þriðja ári.
Ilversu vel Eggert undi hag sín
um í Sauðlauksdal, má glögglega
sjá af brjefi sem hann sendi Jóni
Grunnvíking, árið eftir að hann
kom þangað. Er þar að íinna merk-
ar lýsingar á heirailisháttum i Sauð-
lauksdal og lífsþægindum þeim sem
þar voru; en munu annars hafa ver-
ið fátíð hjer á landi þá. En brjef-
kaflarnir eru svona: „Jeg hefi haft
miklu betri heilsu hjer en ytra, ró
og næði til að stúdera, nýja stofu
vel bygða út af fyrir mig með ofni,
bókaskáp og öðru hagræði, svo sem
loftvog, hitamæli, klukku og sól-
skifu. Loftið uppi yfir er með
þjettn súð, þar er rúm mitt í öðr-
um enda, en i hmum er borð undir
glugga. Jeg umgengst daglegu for-
eldra mína aldraöa, mjer og þeiui
til sameiginlegs yndisauka, og held
dúk og disk hjá mági rnínum og
systur. Hann er prestur hjer og
prófastur í sýslunni, jaínaldri minn
(sem ekki er rjett, því Eggert vant-
aði 3 daga til að vera tveimur ár-
um yngri) og skólabróðir. Jeg heíi
jafngott fæði og ytra og jafnvel
betra, því jeg fæ sinn rjettinn á
hverjum vikudegi, því hjónin eru
svo lánsöm að þau kunna að sam-
eina það, sem nytsamast cr og spar-
samlegast við íslenska búskapinn1..
.... Gnægð er aí matjurtum í Sauð
lauksdal: „Grænt, hvítt og rautt
snið-savoy kál og „kaalraven“ yfir
og undir jötðu, sinnep, salat, lauk-
ur, pjetursselja, næpur, hvítar róf-
ur og „rediker“ o. m. fl.“ ......
„Áður en nýtt kál vex á vorin, crú
notaðar sprottnar jurtir íslenskar,
einkum þrjár tegundir; cr búið til
úr þeim eins og kálsaup........Nú
getið þjer nærri, hvort menn geta
ekki lifað sæmilega á Íslandí, enda
bjóst jeg við því, þcgar jeg fór
heim frá Höfn. Það er játning mín,
að jeg hefi aldrei lifað náðugri daga
og gjarnan vildi jeg ala allan aldur
minn í þessu „skúmaskoti“ scm jeg
veit að sumir kalla“.
Ilversu stórfeld garðyrkjan hefir
verið hjá Birni, sjcst af því, að kál-
garðarnir hjá honum voru um 420
ferf. að. stærð, og mun til skamms
tíma hafa verið mjög óalgengt, að
garðrækt væri svo mikil hjer á
heimilum.
Ýmsir hafa vrljað halda því
fram að sjera Björn hafi orðið hinn
mikli garðyrkju-frötnuður fyrir á-
eggjan Eggerts Ólafssonar, en svo
mun ekki vera. Þó er jafnvel senni-
legt, að það álit hafi verið ríkjandi
á dögum sjera Björns, og að þess
vegna hafi sjera Björn Þorgr., til
að taka af allan vafa í því efm, tek
ið svo skýrt og skorinort íram:
„Hvað síðasttalið (þ. e. garðrækt-
iua) hann sjálfkrafa setti á stofu“.
— Heimildarmaður sjera Bjöms
Þorgr. var Rannveig, ckkja sjera
Björns, og mátti hún gerst um það
vita hvað rjett var.
Hitt leynir sjcr ekki, að Eggert
fylgdist af alhuga með gangi garð-
ræktarinnar, og getur um í brjefum
sínum til Bjarna landlæknis Páls-
sonar og Jóns Grunvíkings. Þannig
í brjefi til Jóns, 1763: „Ætíð timg-
ast hjer matjurtir betur og betur.
Mustarðslundur, 9 feta hár (varð
þó hærri seinna) stcndur í kringum
nýbygt lystihús, með borði, bekkj-
um og ilmandi blómi: það er ný-
lunda hjer á landi, en getur jafnast
á við lystihúsin þeirra sumra í
Höfn“. — Um það orti Eggert
„Lystihúskvæði“, sem marg-
ir könnuðust við til skamms tíma.
Einnig orti hann hinn fræga „Bún-
aðarbálk“ sinn, meðan að hann
dvaldi í Sauðlauksdal. Og segir
Eggert, í innilegu brjefi til sjera
Björns, rituðu á Latínu árið 1764,
að hann ánafni honum Bálkinn ..
. En það sem gott er, á best
heima hjá þjer, clskulegi tengda-
bróðir. — Síðasta stefið „Munað-
ardæla“ inniheldur. einkanlega lif-
andi afmálun af þjcr og clskulegri
konu þinni“.
?>að var ekki einvörðungu á sviði
garðræktarinnar, sem sjera Björn
var svo furðu langt á undan sam-
tíð sinni, í búnaðarháttum, og verk
býggni, að undrim sætir. Má sem
dæmi nefna vatnsveitu hans, sem
þannig var tilkomin, að við túnið
i Sauðlauksdal og jafnvel í sjálfu
túninu, voru kaldavermslis-lindir,
sem m,jög spiltu grasvextinum. Ljet
sjera Björn ræsa þær fram, .og
safna vatninu i læk, er hann lciddi
umhverfis bæjarhúsin, og var þann-
íg útbúið að veita mátti læknum í