Lesbók Morgunblaðsins - 25.03.1945, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS g'■"«¥# r ■* 163
Iíandrit þetta er varðveitt í upp-
skrift Þorsteins Halldórssonar í
Skarfanesi, er hefir skrifað það á
árunum 1770—80. Ilandrit þetta er
þýðing á helgileik, sem var ákaf-
lega vinsæll í Þýskalandi á 15. öld
pg saminn eftir ítalskri skáldsögú
frá 12. öld. Er þetta eina handritið,
sem til er á Norðurlöndum heilt, af
þessum þætti, en brot er til af hand-
ritinu í Osló, og brot er til af þætt-
inum á sænsku. Persónur leikþátt-
arins eru á milli 30 og 40. Maður
getur ímyndað sjer, að léikþáttur-
inn hafi verið þýddur á íslensku
með það fyrir auguin, að hann yrði
notáðúr við skólana til kénnslu, því
j.ó undarlega láti í eyrum nútíma-
manna, j)á var þýska frummvndin
höfð til þeirra hhtta. Varla kehnu'
það til mála, að mönnum hafi dótt-
ið í hug, að leika þénnan |>átt, én
j>ýðirig á honum sýnir, að menn
hafa haft áhuga fyrir léikritum á
jjessum tímufri og fylgst með því
sem var uppi á teningnum í hinuui
stærri mériningarlöndum í jieim éfn-
um.
Upphaf íslenskrar leiklistar verð-
ur anrtars, jtegar frá er talrn við-
leitnin í þéssa átt í gömlu skólun-
um, að rekja til vikivaka, rírnna og
annarar aiþýðlegrar gleði. Viki-
vakana má telja elstu leiksýningar
hjér á landi, og komu þeir fyrst til
sögunnar einmitt á þeim trmum,
sem mikil viðskipti voru hjer við
England, én jeg tel a. nr. k. suma
vikivakaleiki mjög í ætt við
„interludes“, smáleiki, sem hafðir
voru til skemmtunar nieð öðru t. d.
í veislum. Of langt mál er að fara
út í samanburð á enskum „inter-
ludes“ og íslenskum vikivakaleikj-
um, en þess má geta, að lýsingin á
enskri leikpersónu fvice) Ampidext-
er og útbúnaður hcnliar í leiknum
er ekki fjarri lýsingunni á Háu-
Þóru í samnefndum vikivakaleik.
Kkki hefir fengisf skýring á því,
hvaðan sje runnið nafnið vikivaki,
en einkennilegt er það, að í þessum
ensku leikjum heita persónur þess-
ar viees. Hafa enskir fræðimenn
gefist upp á því að skýra rót þessa
orðs. Vil jeg ekkert um það íull-
yrða, en eítirtektarvert er })áð,
áð hjer er orðið viki karlkynsorð
og til hjer á landi sem örnefni.
(Vikinn, Vikalækur).
Um kynni Islendinga á fyrri öld-
um af leiklist erlendis má m. a. geta
J>cssa: Þegar Guðbrandur Þorláks-
son vígðist í Kaupmannahöfn, þá
kostaði hann til staðarins leikara,
og er til reikningur yfir þessar
greiðslur. Þá voru leikarar í Kaup-
mannahöfn iitlendir atvinnuleikarar.
Sýnilegt er það, að Jón Arason
hefir sjeð leikrit, sjálfsagt helgi-
leikrit. Verður þetta sjeð m. a. á
því, að áhrifa frá þéim gætir í
Krossvísum hans. Bjarni Ilalldórs-
son kemur til Skálholtsskóla árið
1723. Hann var þár rektor í tvö ár,
en seinna sýslumaður á Þingeyrum.
Áður hafði hann dvalið all lengi í
Kaupmannahöfn. Á þeim árum var
Holbergs-leikliúsið í Grönriegade.
Mælt er, að Bjarni hafi verið gleði-
maður mikil), þótt ekki sje það
tekið fram eða skjalfest, að Iiann
hafi tekið Jiátt í leiksýningum. Hitfc
er líklegt mjög, að hann hafi verið
tíður gestur í leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn.
Kunnar eru déilur hans við Þor-
stein prófast Pjetursson á Staðar-
bakka út af vikivökum pg leikum,
sem Bjarni hjelt uppi á Þingeyrum,
Framh, á bls. 17G.