Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1945, Blaðsíða 5

(
bæ, Jónssonar. Og varð þeiin 12
barna auðið. Elstur þeirra barna,
var hinn frábæri gáfumaður, skáld
og rithöfundur, Jón Einarsson,
heyrari — kennari, fyrst í Skál-
holti og seinna á Hólum. Andaðist
hann aðeins 35 ára gamall, rjett
um þær inundir sein hann átti að
taka við skólameistaraembættinu á
Hólum. hefir sumt af ritum hans
og kveðskai) verið prentað.
Seinni kona Eihars var einnig
Skagfirðingur: Guðrún Grímsdótt-
ir frá Viðvík, en börn áttu þau
ekki. Víst hefði sjera Einar, verð-
skuldað, að hans hefði verið ítar-
legar minst á þessu 300 ára afmæli
hans, en hjer eru tök á að gera.
Næstelstur at' börnum sjera Eiu-
ars var Magnús, er prestur var á
iíúsavík árin 1715—1728, en þar
áður hafði hann verið aðstoðarprest
ur í Garði hjá föður sínum um
hríð. Lýsir Skúli föður sínum á þá
leið, að hann hafi verið gáfaður vel,
allvel lærður, lögfróður vel, tölu-
vert hagmæltur og búhöldur mikill.
»
Hann átti í jarðkaupum og hafði
umsvif mikil, en hafði þungt heim-
ili og mikinn kostnað, svo auðugur
var hann ekki, er hann drukknaði
á besta aldri, í ársbyrjun 1728,
er hann var að sækja rekavið, og
hrökk útbyrgðis af bát.
Nokkuð fjekkst sjera Magnús við
ritstörf, samdi < eikningsbók og ým-
islegt fleira, en ekkert af því hefir
verið prentað.
Kona sjera Magnúsar var Oddný
dóttir Jóns bónda Árnasonar í
Keldunesi, en móðir hennar var
Guðrún Gunnarsdóttir Hólaráðs-
manns Egilssonar prests í Hofsþing
um í Skagafirði. Kemur enn að
hinu sama, að forfeður Skúla, eru
einkennilega staðbundnir við Skaga
fjarðarhjerað.
Jón í Keldunesi var sonar-sonur
hins alkunna merkismanns, Björns
Magnússonar á Laxamýri, og var
Jóu þannig 8. liður karlleggs frá
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS tot- 531
Lofti ríka. I æfisögu sinni segir
Skúli um þennan móðurföður sinn:
„Og veit jeg ekki að hverju leyti
hann er merkur maður, nema hann
var ríkur bóndi, og ljet ekki hlut
sinn fyrir neinum“. — Leynir það
sjer ekki að Skúla hefir þótt sá
eiginleiki all þýðingarmikill. Odd-
ný þótti fremri flestum öðrum kon-
um, kvenskörungur og mesti dugn-
aðarforkur.
Börn þeirrar Oddnýar og Magn-
úsar prests, voru 7 er til aldurs
komust en 2 dóu í æsku.
Jón próf. Aðils telur Skúla verið
hafa elstan þeirra barna, en vafa-
samt er hvort það er rjett, )>ví
Skúli segir þannig, í æfisögu sinni:
(Þar talar hann æfinlega um sig í
3. persónu). „Skúli er fæddur sein
fyr er sagt 12. des. 1711. Ilann verð
ur að játa sjálfur, að hann man
ekkert um þann merkisatburð. Það
man hann fyrst, að börnin voru
mörg í stofunni í Húsavík og lenti
í rifrildi út af einhverju. Skúli þótt
ist hafa á rjettu að standa, en barn
fóstran tók hann og sagði faðir
hans að það væri rjett gert: „Því
að hann kúgar alla hina krakkana‘f.
— Virðist það fremur benda til
þess, að Skúli hafi verið meðal
yngri systkinanna fyrst „börnin
voru mörg“ er hann man fvrst
eftir sjer. Af frásögn þessari má
einnig ráða, að snemma hefur
Skúli verið nokkuð ráðríkur, en
einkum kemur þó fram einbeittni
sú, sem einkendi hann svo mjög
í dáðríku æfistarfi.
í æsku þótti Skúli vera ódæll og
mikill'fyrir sjer, er það raunar oft
einkenni þrekmikilla unglinga. En
af þeim orsökum var honum. er
hann var 10 ára gamall, komið í
fóstur til afa síns, sjera- Einars í
Garði. Hugði Skúli gott til þessar-
ar nýbreytni og mnn hafa talið, að
sjera Einar, sem þá var orðinn
maður háaldraður, myndi ekki geta
haft hemil á ærslum síuum og
bernskubrekum. En það fór á aðra
lund. Heima var hann vanur ströng-
um aga, sem ekki hefir átt vel hinn
tápmikla og geðríka , ungling. —
Sjera Einar var eiijstakt göfug-
menni, og tók Skúla öðrum tökum,
var inildur og umburöarlyndur,
en vandaði um við hann, með still-
ingu og festu. Tókst hpjiiun að
vinna trúnað og einlæga vináttu
drengsins, og fjekk Skúli svo mikl-
ar mætur á afa sínum, að hann vildi
alt gera að hans vilja. Einnig íiiun
sjera Eitiar, hafa kent Skúla bók-
leg fræði.
Eftir þriggja ára dvöl í Garði,
hvarf Skúli aftur heini til foreldra
sinna, en fljótt þótti sæk.ja í sama
horfið með óstýrilæti hans. Ráð-
lagöi s.jera Einar þá að halda hon-
um fast að vinnu, tók Magnús
prestur því feginshendi, þótti Skúli
duglegur til verka, og vann öll al-
geng störf, til lands og sjávar, um
nokkurt skeið.
Á árinu 1725 verður nokkur breyt
ing á ráði Skúla; konrst hann þá
fyrst í kynni við vinnubrögð og
verslunarháttu einokunar-kaup-
mannanna. Segir hann í æfisögu
sinni þannig frá því: —- „Ilann
(Skúli) var þrjú ár buðarsveinn í
Húsavík hjá Hinrik Schovgaard
kaupmanni. — Þegar kaupmaður
sagði: „Mældu r.jett strákur" skildi
Skúli það þannig; „Gáðu að því
strákur að hafa af íslendingum“,
og l.jet ekki sitt eítir liggja í því.
Þá bar svo til, að hanrt fór í or-
lofsferð til sjera Einaí's afa síns,
bárust verslunarstörfin í tál og
hernidi Skúli rjett frá öllu; líkaði
ganila manninum stórum nliðúr og
sagði: „Ætlar þú, drengur minn,
að" gera þig sekan í áVtí auðvirði
legu athæfi? Ef þu vitt lilfta mín-
um ráðum, þá hættir þfi: verslunar-
störfum og ferð í skóla“. En Skúla
sem var orðinn 16 ára, þótti lang-
sótt leið að marki, hjá þeim’ sem