Lesbók Morgunblaðsins - 02.12.1945, Blaðsíða 10

'600
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
*
— Minning Skúla Fógeta
Frh. af bls. 595.
skoðun að alt þetta framfarabrask
væri þýðingarlítið og svaraði
Jivorki kostnaði nje fyrirhöfn. Átti
J)ví að heita svo, að verslunarfje-
lagið keypti „Innrjettingamar".
i— Var Skúli þó furðu uinhyggju-
samiu- og sjeður, að koma marg-
skonar skilyrðum í samningana,
sem áttu að tryggja rekstur þeii’ra
pg framtíð sem best. Og ekki ljet
jhann sín hlutabrjef föl. — Rjeði
verslunarfjelagið hann fyrir fram-
ikvæmdarst jóra „Innrj ettinganna' ‘
með all-góðum árslaunum. — Er
|enginn vafi á því að Skúli hefir
fengið það besta eða skársta út úr
jþessum málum, sem auðið var eft-
>r öllum kringumstæðum.
111 umskipti. •
UMSKIPTI þau sem urðu á versl
unarmálunum, er „Almenna versl-
unarfjelagið“, tók við lögðust illa
í menn. Þannig segir Eggert Ólafs-
son um það í einu kvæði sínu:
„Afturgengin Grýla gægist yfir
mar
Ekki verður hún börnunum betri
en hún var“.
líeyndist hann sannspár í því efni.
Enda er skemst frá því að seg.ja, að
verslunarfjelagið reyndist engu bet
ur en Hörmangarar höfðu gjört.
Átti Skúli í stöðugum erjurn og
málaferlum við fjelagsstjórnina.
Bæði vegna „Innrjettinganna”, er
fjelagið sýndi brátt, að voru utan
áhugasvæðis þess og reyndi að
troða niður í skarnið; svo og vegna
hins hörmulega og hneykslanlega
verslunarmáta þess. Leið því ekki
á löngu, þar til skíðloguðu lang-
eldar fjandskapar og úlfúðar milli
Skúla og fjelagsstjórnarinnar. —>
Ástæðulaust cp þó að draga fjöður1
yfir það, að Skúli sýndi ekki ætíð
lipurð eða sanngirni í þeim við-
skiptum. — Enda mun hann liafa
verið orðinu langþreyttur á fjand-
skap og íyrirlitningu einokunar-
Jkaupmanna gagnvart íslendingum.
— Er oflangt mál að greina frá
málastappi þessu nema að mjög ó-
,verulegu leyti.
Til að byrja með voru verslun-
arhættir fjelagsins þolanlegir, en
hinsvegar var skeytingarleysið um
velferð „Innrjettinganna1 ‘ bein
samningssvik. Því að fjelagið hafði
skuldbundið sig til að halda við
fekstri þeirra og sjá um að ekkert
igengi úr sjer. Versnaði alt stór-
lega, er hingað var sendur sem
kaupmaður í Hólminum og umsjón
armaður „Innrjettinganna“, óþokka
menni hið uiesta, Ari nokkur Guð-
mundsson; var hann Islendingur
þó skömm sje frá að segja, því að
framkoma hans öll var hin líðileg-
asta. Þannig má geta þess, að eitt
sinn er Skúli hafði vetursetu í
Kaupmannahöfn, að þá sagði Ari
jipp öllu því fólki sem vann við1
verksmiðjurnar; rak konur heim,
en karlmenn sendi hann til sjó-
róðra, — og hirti sjálfur hlut
þeirra. — Varð Skúli æfur við, er
hann spurði þessar aðfarir, og mik-
ið málastapp hlaust af þessu öllu
saman.
Um síðir tókst verslunarfjelaginu
að bola Skúla algjörlega frá stjórn
„Innrjettinganna“. — Geta menn
farið nærri um hvernig þeim muni
hafa vegnað undir forsjá Ara Guð-
mundssonar.
Var Skúli að vonum sár og gram,
ur, er svo var komið. „Innrjetting-
arnar“ voru óskabarn hans. Með
þeim ætlaði hann að lyftai
þjóðinni á hærra þroskastig, end-
urvekja trú hennar á sjálfa sig og
skapa henni bjartari og betri fram
tíð; leiða hana til meiri farsældar
og menningar. — Hafði hann ör-
látlega fórnað orku sinni og fjár-
munum, til að ná því marki. Enda
var nú svo komið, að hann var kom
inn í hinar mestu fjárkröggur.
Varð nú þessi gjafmildi og góð-
viljaði öðlingsmaður, sem jafnan
hafði reynt að leysa livers manns
vanda, og greitt hafði götu margra
til fremdar og upphefðar að sæta
margskonar ákúrum frá mönnum,
pem áttu lítilræði eitt hjá honum.
Aðrir báru hann þeim sökum, að
hann hefði bakað þeim stórtjón og
óhöpp. — Var Finnur biskup einn
meðal þeirra.
Hlaupið undir bagga.
UM ÞESSTR mundir bjó í Skild-
inganesi við Reykjavík Þorbjörn
Bjarnason, er kallaður var hinn
„auðgi“. Höfðu þeir forfeður hans
búið þar í nokkra ættliði. Var Þor-
þirni höfðingskapur í blóð borinn,
enda var hann kynborinn maður
kominn í beinan karllegg af Þor-
leifi Pálssyni á Skarði, er tók við
lögmannstign af Ara Jónssyni bisk
ups, árið 1542. Fylgdist Þorbjöra
vel með því er gerðist, þó lítt væri
hann viðriðin deilumál. Mun hon-
um hafa þótt ílt og óverðskuldað,
að slíkur maður sem Skúli væri
skotspónn annara sökum fátæktar.
Lánaði Þorbjörn Skúla, vafalítið ó-
umbeðinn svo ríílega fjárhæð, að
hann gat losað sig úr kröggunum
■og losnaði við það angur, að hafa
skuldheimtumenn að staðaldi’i á
hælum sjer.
Sómamaður þessi, Þorbjörn í
Skildinganesi er ættfaðir margra
Jiinna „gömlu góðu“ Reykvíkinga,
því að Guðrún dóttir hans giftist
Guðmundi Vigfússyni tukthúsráðs-
jnanni og sýslumanni í Gullbringu-
og Kjósarsýslu. — Og þarf þá ekki
framar vitnanna við.