Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1948, Blaðsíða 6

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
258
sem nú er endinn á Garðastræti, og
Helluland, þar sem nú er vesturendinn
á verslunarhúsum Geirs Zoega. Þftta
kot vár kallað „Höll“ í skopi, en þó
oftast Skíthöll. Það var argasta koiið
í Vesturbænum og hefur Klemens
Jónsson lýst því svo: „t rigningum
rann alt vatn niður og inn í góngin,
svo að þar var oft í ökla; göngin til
stofunnar svo lág, að ekki var hægt
að ganga upprjettur, gluggi á henni
upp að götunni svo lítill, að fullorð-
inn maður hefði tæplega komist þar
út ef á hefði þurft að halda. Eldhúsið
var fyrir enda gangsins og var altaf
fult af reka, svo að súrnaði í augum
þeim sem inn kom.“
Seinna voru bygð í Hlíðarhúsa-
landi býlin Mýrarholt, Garðhús og
Bakki (um 1868).
Milli Hellulands og Mýrarhúsa var
svæðið niður að sjó katlað „Svarti-
skóli“. Þótti þar í meira lagi reimt.
Árið 186ö var þó bygt hús í Svarta-
skóla, þar sem nú er Vesturgata 18
og annað hús, þar sem nú er Vestur-
gata 15. Þá var Læknisgata fram-
lengd og fullger vestur að Hlíðarhús-
um. En ári áður hafði Pjetur Gísla-
son (faðir Gísla læknis) bygt stein-
hús efst í Ánanausta túni. Það stend-
ur enn, og er nú Vesturgata 52.
Enn var það árið 1869 að tvö ný
hús voru bygð við Læknisgötu, og var
vegur ákveðinn milli þeirra upp að
Vesturbœrinn í IllíSarhitsum
Doktorshúsinu, 5 alna breiður. Bæj-
arstjórn taldi sjer þó ekki skylt að
gera þennan veg, heldur ætti húseig-
andi að gera það. Afleiðingin varð sú,
að þarna kom aldrei vegur, og nú
telst Doktorshúsið til Ránargötu. Það
er farið að láta á sjá, enda er nú elsti
hluti þess 114 ára gamall.
Nú fór að vakna áhugi manna fyrir
því að byggja fyrir vestan Hlíðarhús.
Var það þó ekki álitlegt, því að þar
var ótræðismýri, blaut og ill yfir-
ferðar og öll sundurgrafin af skurð-
um og mógröfum alt vestur að Bakka-
stig, sem nú er. Byggingarnefnd ákvað
samt að framlengja Læknisgötu vest-
ur á bóginn „beina stefnu milli húss
Pjeturs Gíslasonar og Jakobs Stein-
grímssonar á Seli.“ Taldi ln'm að þetta
mundi verða framtíðarvegur íram á
Nes, og því veitti ekki af að hafa hann
rjett Aður en hann var rifinn
7 alna breiðan! Tvær þvergötur voru
þá ákveðnar niður að sjó, önnur rjett
vestan við Hlíðarhúsabæina, og heitir
hún nú Ægisgata. Nefndin stakk einn
ig upp á því, að mýrin væri ræst fram,
því að þar mætti smám saman koma
allmörgum byggingum fvrir.
Hlíðarhúsastígur eða Vesturgata er
merkileg að því leyti, að það er fyrsta
gatan, sem gerð er út úr Miðbænum
(Kvosinni). Þegar hún hafði náð svo
að segja fullri lengd, var enn engin
gata austur úr bænum, nema ofur-
lítill stúfur af Laugavegi.
HlíðarHúsabæirnir voru ólíkir kot-
unum, því að þeir voru með prýðileg-
ustu tómthúsmannabýlum í bænum.
En þeir urðu að þoka fyrir nýu bygð-
inni og um aldamótin var svo komið
að þeir voru allir horfnir nema Vest-
urbærinn (vestasti bærinn) sem stóð
vestur við Ægisgötu. Hann stóð fram
yfir 1930. Seinasti bærinn í Ánanaust
um hvarf og um svipað leyti. En áður
voru hin miklu og grasgefnu tún Ána-
nausta og Hlíðarhúsa horfin með öllu.
Og nú er ekkert eftir nema minningin
um þennan sjöttung Reykjavíkur, sem
hvarf með svo undarlegum hætti ur.dir
kirkjuna að Hclgaíelli á Snæfeilsnesi,
og endurheimtist ekki aftur fvr en
eítir 135 ár.