Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1948, Blaðsíða 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
25«!
JÓHANNES HELGASON
SKURÐLISTAMAÐUR
JEG, sem þessar línur rita, var kunn-
ugur Jóhannesi Helgasyni frá barn-
æsku hans, man vel eftir þessura Ijúfa
og góðlynda di-eng. Þó að jeg tæki
ekki þá eftir háttum hans sem barns,
hefði þá þegar mátt segja eins og
málshátturinn hljóðar, að snemma
beygist krókurinn, sem verða á.
Þegar hann var að leikum eins og
börnum er títt, þá tíndi hann blóm,
strá og skeljar og raðaði þessu niður
með rólyndi og athygli í allra handa
myndir. Um og eftir fermingaraldur
fóru ýmsir að gefa því gætur, að
hann mundi vera efni í skurðlistar-
mann. Hann var þá farinn að búa til
fugla og rósir, alt með ófullkomnum
verkfærum, en þó hárfínt og nákvæmt
eins og auðkenndi öll hans verk til
hinstu stundar. Voru þá ýmsir, bæði
aðstandendur hans og fleiri, sem eggj-
uðu hann á að leita sjer fullkomnunar
í list sinni. Einhverra orsaka vegna
mun það þó hafa dregist til ársins
1913, því að sjálfur var hann hlje-
drægur í lund, að hann hóf nám hjá
Stefáni Eiríkssyni í Reykjavík og lauk
hjá honum prófi árið 1917 með miklu
lofsorði. Nám sitt hjá Stefáni stund-
aði Jóhannes með alúð og kostgæfni
og mun Stefán oft hafa dáðst að vand
virkni hans og listhneigð.
Með náminu hjá Stefáni lærði Jó-
hannes í 2 vetur þýsku hjá hinum
ágæta kennara Bjarna Jónssyni frá
Vogi, því að hann hugði til fram-
haldsnáms erlendis í list sinni. Að
námi loknu hvarf hann til æskustöðva
sinna og stundaði þar iðn sína til árs-
ins 1920, en þá var hann staðráðinn í
utanferð til Sviss, með þvi að Al-
þingi veitti honum nokkurn fjárstvrk
til framhaldsnáms.
Þau tvö ár, sem Jóhannes dvaldi
vestra hjá foreldrum sínum og ætt-
mennum, stundaði hann iðn sína af
mikilli elju og kostgæfni, og er eitt aí
bestu verkum hans frá þeim árum.
. * ^ •*>
Jóhannes Helgason
Er það rammi utan um altaristöflu
í Ilellnakirkju útskorinn í mahogni. í
þessu fagra verki leitast listamaðurinn
við að segja sögu framtíðarvona um
sigur ljóssins og kærleikans.
Um þetta listaverk ljet Jón biskup
Helgason svo ummælt, þá er hann
vísiteraði Hellnakirkju, líkt og sagt
var um kvæðið Lilju, „að allir vildu
Lilju kveðið hafa,“ eins væri um þetta
verk, að það mundi margur listamað-
urinn viljað gjört hafa. Jón biskup
var, sem kunnugt er, mjög listhneigð-
ur og mikill eljumaður í öllu, sem
að því laut, bæði dráttlist og sagna-
ritun.
Prófsmíði Jóhannesar var bóka-
spjöld á Árbók fornleifafjelags ís-
lands. Því miður verður hjer fátt eitt
talið upp af verkum hans. Þau ár, er
hann dvaldi hjá foreldrum sínum
vestra, að námi loknu var hann að
vísu sístarfandi að iðn sinni, en hafði
þó ekki aðstöðu til að framkvæma
stærri verk, hugðist taka til þeirra,
er hann hefði aflað sjer meiri þekk-
ingar í iðn sinni, sem því miður gat
ekki orðið, því að æfi hans varð svo
stutt, sem síðar frá greinir.
Ýmsir munir munu vera til eftir Jó-
hannes í eigu ýmissa manna, er bæði
dvöldu þar vestra þá og nú. Skal jeg
þar til nefna síra Guðmund Einarsson
prófast í Ólafsvík og síra Jón Jó-
hannesson á Staðarstað. Þessir mætu
menn báðir höfðu glöggt auga fyrir
listhæfni Jóhannesar og í eigu þeirra
munu vera til munir eftir hann, sem
mjer er nú fallið úr minni hverjir eru.
Svo var í eigu Kjartans Þorkelssonar
á Hól í Staðarsveit forkunnar fagur
útskorinn tóbaksbaukur úr fílabeini
eftir Jóhannes. Þennan bauk færði
síra Guðmundur Einarsson prófastur
Kjartani að gjöf í viðurkenningar-
skyni fyrir starf hans í þágu kirkju-
söngsins á Snæfellsnesi.
Mjer varð oft starsýnt á teikningar
eftir Jóhannes. Höfundurinn var svo
ljúfur og blíður, vildi öllum vel og
frá honum stafaði kærleikans geisli.
Aftur á móti var lítið um úrlausnir,
færi maður að spyrja um, hvað hann
meinti með þessu eða hinu, og hvort
hann þyrfti ekki mikinn tíma og um-
hugsun, til að geta fengið fram hinar
fögru línur og rósaskraut. „Ónei,“
sagði hann, „þetta kemur einhvern
veginn af sjálfu sjer, ef maður nennir
að taka sjer blýant í hönd.“ Svo var
það ekki meira.
Ein var sú teikning eftir hann, sem
jeg undi mjer oft lengi við að skoða
og vakti hvað mesta athygli mína.
Hún var út af þjóðsögunni um Guð-
mund Bergþórsson, skáldið, þegar
hann átti að hafa verið kominn lang-
leiðis með að kveða dverginn út úr
fjallinu (Stapafelli). Eitthvað átti þó
að hafa truflað kveðandann, því dverg