Lesbók Morgunblaðsins - 10.04.1949, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
199
ullarþvottinn. Hvergi eru betri
skilyrði til ullarþvottar en einmitt
hjer á landi, og þá ekki síst hjer á
Suðurlandi. Hjer eru skilyrðin slík
frá náttúrunnar hendi að hvergi
er betri kosta völ, og á jeg þar við
hveravatmð og injkt vatnsi^s. ís-
lenska vatnið er talið besta vatn
í heimi sökum þess hvað lítið það
inniheldur af steinefnum, aðeins
13 mgr. ca. 0 miðað við 1 liter.
Harðleiki vatnsins okkar er aðeins
1.3° D. I. N., en til samanburðar
má geta þess að á meginlandinu og
í Svíþjóð og Danmörku er hann frá
7°—15° og sjest á þessu að ekki er
mikið af steinefnum í vatninu okk-
ar. Þegar vatnið er svona hart þarf
að mýkja það og er það æði kostn-
aðarsamt. En við þurfum ekki að
fást við neina slíka örðugleika,
landið sjálft leggur okkur upp í
hendurnar heitt og kalt vatn, hið
besta, sem völ er á. Svo að ekki
getum við kent því um það hve
langt við erum á eftir tímanum á
þessu sviði. Þegar ullin kemur í
þvottastöðina, er það ullarflokkun-
in, sem byrjað er á. Sje ullin flokk-
uð eftir því sem áður er greir.t er
það, eins og jeg hef tekið fram,
fyrst og fremst fingurnir og sjón-
in, sem skera úr um það í hvaða
flokk ullin fer, hvað hún er fín,
óhrein og hve mikls feiti hún inni-
heldur. Sje ullin ekki flokkuð eft-
ir gæðum og hvar hún er á reifinu
fær m.aður aldrei góða og jafna
vöru. Hjer kemur einnig til greina
hvort ullin á að fara í prjónles eða
dúka (kambgarn), því að öll löng
ull fer þá í kambgarnið, en sú
styttri í prjónles.
Ullarþvottur
Eftir flokkunina fer hver flokkur
á sinn stað, síðan er ullinni ekið
að þvottavjelinni. Nýtísku þyotta-
vjelar eins og jeg ætla að miða við
hjer, heita Leviathan, sem er
hebreskt orð og þýðir vatnsdýr. —
... x' r,sr" yr -ytv
Leviathan þvottavjel
50—60 metra löng.
Þvottavjelin samanstendur af fjór-
um kerum og vinnur alt sjálfvirkt.
Lengd hennar er ca. 50—60 m. Vjel-
in hefur sjálfvirkan mátunarkassa,
sem gefur ákveðið magn ullar á
færsluborð, sem síðan ber ullina
til keranna. í þremur fyrstu ker-
unum er lútvatn, en skolunarvatn
í f jórða kerinu. Þegar ullin er kom-
in í fyrsta kerið taka við gafflar,
sem hreyfa hana hægt og sígandi
ker úr keri. Hreyfingin á ullinni
verður að vera mjög hæg svo að
hún flókni ekki og þófni. — Við
hverja vjel eru ca. 8000 kg. pressu-
valsrr, sem vinda ullina. Gæta verð
ur þess að lútin sje ekki of sterk og
vatnið ckki of heitt.
Eins og jeg hef áður sagt er efna-
samsetning ullarinnar af E. hv. fl.
Keratin, sem er mjög næmt fyrir
áhrifum Alkali (lútarsalt). í sjóð-
andi lútvatni er hægt að uppleysa
ullina með öllu, en gróf ull þolir
þó nokkru hærra hitastig en fín
ull. Hitastig þvottavatnsins á að
vrera 40°—50° Celsius. Sjo sápa
og sódi notað í lútina er best að
hafa 2—aí sápu og 2% af sóda
af vigt þeirrar ullar, sem á að þvo.
Sje of mikill sódi notaður í Iútina
fær ullin gráleitan blæ, og sjs vatn-
ið of heitt verður hún gul, hörð og
stökk. Þegar ullin er þvegin og
skoluð tekur þurkunarofninn við
’ienr.i úr okoú nr"kori:iu en hann
stendur við endann á þvottavjel-
inni, þar er ullin þurkuð með heitu
lofti, síðan fellur hún þurkuð úr
ofninum í körfur og er ekið til
geymslustaðar síns. Þar sem ullar-
iðnaður er rekinn í stórum stíl og
unnið allan sólarhringinn, er með
slíkum vjelum, sem hjer er talað
um, hægt að þvo ca. 5000 kg. á sól-
arhring. í fullkomnum nútíma ull-
arverksmiðjum eru blásarar látnar
blása ullinni inn í þvottavjelina,
þegar hún er svo þvegin og þurkuð
taka aðrir blásarar við og flytja
hana til geymslustaðarins, en þar
eru enn aðrir fyrir, sem flytja hana
að kembingarvjelinni.
Þegar ullin er þvegin, losnar hún
að mestu leyti við ullarfeitina, sem
hún má þó ekki missa með öilu og
ekki má þvo ull þannig að ekki
verði eftir nokkur procent af feit-
inni, því að þá misti hún mýktina
um leið. En þar sem ullariðnaður
er rekinn í stórum stíl e? feitin,
sem fer úr ullinni við þvottinn ekki
látin fara til ónýtis. Þvottavatnið
er látið renna í þar til gerða slím-
dunka og látið standa þar nokkra
tíma. Síðan er það skilið í skil-
vindu og þar aðskilst ullarreitin
við vatnið á sama há.t og rjómi og
undanrenna þegar mjolk er skilin.
Það sem samsvarar rjómanum er
þá ullarfeitin (Lanolin), sem ieg
hef áður minst á og er notuð til
fegurðarsmyrsla. — Eigi ullin að
geymast lengi er best að geyma
hana óhreina. Þvegin ull verður að
geymast í myrkri og við mátulegt
rakaloft, annars þornar hún upp
og rrússi': vigt og er einnig verra
að verja hana fyrir skaðlegum skoí
dýrum. r
t