Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1949, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLABSINS
206.
Al|>ingi flutt
Sumarið eftir var alþing háð í
fyrsta skifti í Reykjavík og fekk
inni í latínuskólanum. Á þessu
þingi voru lögrjettumenn Bein-
teinn Ingimundarson úr Árnes-
sýslu, Guðmundur Jónsson í Skild-
inganesi og Sveinbjörn Þórðarson
á Kjaransstöðum. — Á því þingi
daemdi Benedikt Gröndal varalög-
maður Jón sýslumann Helgason í
Skaftafellssýslu frá embætti „fyrir
margar stórar og þungar sakir, er
honum voru fundnar, sem jafnan
hafði verið.“ Jón var þá áttræð-
ur. Hann var við dóminn og hrækti
á borðið á meðan hann var les-
inn. Þótti það að vonum hin hrak-
legasta ósvífni.
Annað, sem gerðist þarna mark-
vert, var það að lesið var upp brjef
frá kansellíi til stiptamtmanns, þar
sem íallist var á að „lögþing skyldi
lijer eftir haldið í Reykjavík.11 En
þvertekið var fyrir það að byggja
hús handa þinginu. Var því borið
við að kostnaður við byggingar á
íslandi væri alt of mikill. Fleiri
opinbcrar stofnanir þyrfti og að
fá hús yfir höfuðið, svo sem „ráð-
stofa“ og yfirrjettur. Hafði því
Rentukammeri komið það snjall-
ræði í hug að best færi á því að
festa kaup á pakkhúsi Sunckcn-
bérgs kaupmanns og niætti nóta
það fyrir allar þessar „innrjetting-
ar“ — sem þinghús, ráðhús og yfir-
rjettarhús.
Þetta var nú dalitið annað hi
þegar Danir voru að sníkja hjer
fje fáum árum áður til þess að end-
urreisa Kristjánsborgarhöil, er
brunnið hafði. Þeim hefur þótt nær
fyrir íslendinga að þeir legði fje
fram í þá hallarbyggingu, en að
komið væri upp húsi yl'ir íslcnska
þmgið
Pakkhus iunekeiibeígs stoö þar'
sem. Hctel íslærd >tcð sausna.
ert varð úr bví 3ð það vær: keyct
handa „þessum innrjettingum1 og
lá svo mál það niðri um rúmlega
liálfa öld.
Alþingishússsjóður
Árið 1867 var á Alþingi sett
nefnd til þess að undirbúa hátíða-
höld í tilefni af 1000 ára minningu
íslandsbygðar 1874. í nefndina
voru kosnir þeir Hilmar Finsen,
Pjetur biskup Pjetursson, Jón
Pjetursson yfirdómari, Árni Thor-
steinsson landfógeti og Jón Guð-
mundsson ritstjóri.
Nefndin sendi áskorun til allra
landsmanna um að leggja fram
fje til þess að hægt yrði að reisa
alþingishús úr íslenskum steini „og
skyldi þar á sett mynd Ingólfs Arn-
arsonar." Skyldi þetta hús vera
minnismerki er þjóðin reisti sjer
á þessum merku tímamótum. En
undirtektir landsmanna urðu dauf-
ar. Aftur á móti varð norski tón-
snillingurinn Ole Bull svo hrifinn
af húgmyndinni, að hann sendi 20
sterlingspunda gjöf í byggingar-
sjóðinn.
Árið 1870 sendi þjóðhátíðarnefnd
út nýja áskorun. Var hún stíluð til
alþingismanna og skorað á þá að
vinna ötullega að fjársöfnun, hvern
í sínu kjördæmi. En það mun hafa
farið á sömu leið og áður, að mcnn
daufheyrðust við þvi.
öreytingffr
Árið 1873 var gerð mikil breyt
mg á æðstu umboðsstjórninni inn-
anlands (skv. konunglegri tilskip-
nu 4. mai 1872). I stað stiítainf,-
manns kom nú landshöfðingi, og
var Hilmar Finsen veitt sú staða.
Suðuramt og Vesturamt var sam-
einað og varð Bergur Thorberg
amtmaður, og settist að í Reykja-
vík. Mikil óánægja varð út aí þessu
og rjeðjst blaðið „Góngu»Hrólfur“
hastailega a landshofðmgja og
fyigdu því 3.6 BiaiuEj ýmsjj stúd-
entar cg skól3pilt3r. Hilmar Fin-
sen tók við embéctti 1 apríl. Ln
þá um rnorguninn snennna sást ú
íánastönginni fyrir framan lands-
höfðingjabústaðinn, dula nokkur
blaktandi og var á hana letrað:
„Niður með landshöfðingjann." —
Víða höfðu og verið limd á hús
blöð með sömu áletrun. Út af öllu
þessu urðu mikil málaferli. Höfð-
aði landshöfðingi þrjú mál á hend-
ur Jóni Ólafssyni ritstjóra „Göngu-
Hrólfs“ og fekk hann svo þunga
dóma, að hann sá sinn kost vænst-
an að hverfa af landi burt. Eftir
það hjaðnaði þessi órói.
Árið eftir fekk ísland stjórnar-
skrána og 1875 kom fyrsta löggjaf-
arþingið saman í Reykjavík. Það
voru merk tímamót í sögu íslands.
Og þótt hið fyrsta löggjafarþing
hafi máske ekki verið afkastamik-
ið, þá markaði það þó stefnuna í
sj á lfsbj argarvi ðleitni þjóðarinnar
með því að samþykkja lög um
stofnun læknaskóla í Reykjavík.
Á öðru löggjafarþirigiriu, sem
háð var 1877, var samþykt að verja
25.000 króna til þess að kaupa bóka
saín og handritasafn Jóns Sigurðs-
sonar forseta, og má það einnig
teljast merkileg ráðstöfun, sem
vjer kunnum nú ekki að þakka að
verðleikum.
Ákveðið að reisa Alþingishús
Svo var það a þriðja löggjaíar-
þingiriu að samþykt vac að skora
á stjórnma: „að á fjarhagstima-
bilinu 1880—81 sje bygt líus handa
Alþingi og söfnum landsins, og að
si-it, sje neínd aí' 5 þingmönnum, er
stjbrnin ieiti álits hjá milli þinga,
um tilhögun og byggingu húss-
ins“. Síðan setti Alþing í fjárlög
100 þús. króna fjárveitingu til hús-
bvggingarinnar. Þegar konungur
hal'ði staófest fjárlögin fól stjórnin
laudshöfðingja að sja um að húsið
',’í ój reist, og skyldi hann hata <
ráðuja njeð $ier þa 5 menu, er Al-
þing haíði útuefnt til þess, en það
voru þeix Bergur Thorberg amt-