Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1949, Blaðsíða 4

208
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ekki of hátt, en sjera Þórarinn
Böðvarsson var einn á öðru máli-
Landshöfðingi var á móti þessum
stað. Að vísu lýsti hann yfir því
á þingi, að ef ekki hefði verið gert
ráð fyrir því af hagsýni ástæðum
að reisa húsið á Arnarhólstúni,
hefði sjer aldrei komið til hugar
að velja því annan stað en Austur-
völl, en þó „að vísu ekki þar sem
húsið nú stendur, heldur við ein-
hverja aðra hlið hans.“
Bygginganefnd hafði þegar mælt
lóðina og var svo til ætlast að þing-
húsið stæði sunnar en hin húsin,
þannig að norðurhlið þess væri í
beinní'línu Við suðurhlið dómkirkj-
unnar. Mun þá hafa verið hug-
myndin að hafa garð fyrir framan
húsið. Daginn eftir að lóðin var
keypt, var svo byrjað á því að grafa
fyrir grunni hússins. En þá þótti
Bald það ófært að hafa húsið svo
nærri tjörninni, vegna þess hvað
leðja væri þar djúp. Varð nú bvgg-
inganefnd að koma aftur til skjal-
anna og samþykti hún að húsið
mætti færast svo langt norður að
það væri í beinni götulínu við hús
Halldórs Kr. Friðrikssonar og dóm-
kirkjuna.
Ilornsteinn lagður
Nú var verkið hafið fyrir alvöru
og gekk það svo skjótt fram, að
mánuði seinna, eða 9. júní, var
hornsteinn þess lagður með mik-
illi viðhöfn. Voru flestir bæarbúar
er vetling gátu valdið, þar við-
staddir og einnig margt virðingar-
manna á einkennisbúningum Þar
var Hilmar Finsen landshöfðingi,
byggingarnefndarmenn allir, bisk-
up og þeir alþingismenn, sem til
náðist og skemst áttu að fara.
Á Austurvelli hafði verið reist
stórt tjald og voru þar til sýnis
uppdrættir allir af húsinu, en hjá
húsgrunninum höfðu verið reistar
fánastengur og blöktu þar danskir
fánar; óg fálkamerki tvö en milli
þeirra veifur á stögum. Voru letr-
uð kjarnyrði á veifurnar. Á einni
stóð t. d.: „Með lögum skal land
byggja", og á annari: „Vísindin
efla alla dáð,“ og var þar stefnt að
því, að söfnin áttu að fá þarna
húsaskjól.
Einni stundu eftir hádegi voru
lúðrar þeyttir á Austurvelli og
sunginn sálmurinn „Vor guð er
borg á bjargi traúst“. Þá gekk
Hilmar Finsen landshöfðingi að
hornsteininum og lagði í hólf, sem
gert hafði verið í steininn, allar
þær danskar myntir, er þá voru
í gildi og ennfremur ferhvrndan
silfurskjöld allnjikinn með bessari
áletrun:
„Samkvæmt fjárlögum íslands
fvrir árin 1889 og 1881 og ályktun
Alþingis 1879, er þetta hús bygt
handa Alþingi og söfnum landsins
á 17. ríkisstjórnarári Kristjáns kon-
ungs hins IX. Ráðgjafi J. Nelle-
mann. Landshöfðingi Hilmar Fin-
sen. Forsetar Alþingis: Pjetur bisk-
up Pjetursson og Jón Sigurðsson
frá Gautlöndum. Byggingarnefnd
kosin af Alþingi: Árni Thorsteins-
son, Bergur Thorberg, Grímur
Thomsen, Tryggvi Gunnarsson og
Þórarinn Böðvarsson. Arkitekt: F.
Meldahl. Yfirsmiður: F. Bald.
Jóh. 8. 32: Sannleikurinn mun gera
yður frjálsa.
9. júní 1880“.
Höfðu þeir landshöfðingi og
biskup ráðið áletruninni, en Páll
Þorkelsson smíðaði skjöldinn.
Nú tók landshöfðingi steinlok og
lagði yfir hólfið, en Pjetur biskup
gekk þar að og laust með hamri
þrjú högg á steininn og mælti: ,.í
nafni heilagrar þrenningar.“ Var
þá sungið vígsluljóð, sem Grímur
Thomsen hafði orkt. Að því loknu
helt landshöfðingi vígsluræðu , og
„fór fögrum og vel völdum orðum
um hinn heppilega ritningar-
teksta,“ er stóð á silfurskildinum.
Að lokum var svo sungið „Eld-
gamla ísafold.11
llúsið fullsniíðað
Það mun líklega eins dæmi hjer
í bæ um jafn stórt hús, hvað bygg-
ing þess gekk fljótt. Um haustið
var það komið undir þak, eða áður
en hófust hin miklu frost, sem
næsti vetur er annálaður fyrir. —
Frosthörkurnar hófust í desember
og um jólin var hjer 11—15 stiga
frost. Milli jóla og nýárs var grenj-
andi stórhríð, svo tæplega var fært
húsa á milli í Reykjavík. Þegar
henni ljetti var kominn helluís á
allan Kollafjörð út fyrir eyar, svo
að menn fóru á ísi milli Kjalarness
og Reykjavíkur, og gengið var úr
Reykjavílc út í Akurey, Engey og
Viðey. Mundu menn ekki önnur
eins harðindi hjer sunnan lands.
En þrátt fyrir frostin var unnið
á hverjum degi að frágangi Al-
þingishússins að innan. »Þótti kal-
samt að standa þar við smíðar og
nokkuð mun kuldinn hafa tafið
fyrir. Samt sem áður var húsið
fullsmíðað áður en Alþing kæmi
saman 1881, eins og ráðgert hafði
verið. Þökkuðu menn það að miklu
leyti dugnaði Balds yfirsmiðs og
útsjónarsemi hans.
Húsið vígt
Hinn 1. júlí var Alþing sett. —
Fyrst söfnuðust allir alþingismenn
saman í hinu nýa húsi og gengu svo
þaðan til guðsþjónustu í Dómkirkj-
unni. Þar prjedikaði sjera Eiríkur
Briem, prestaskólakennari og lagði
út af 25. sálmi Davíðs: „Vísa mier
vegu þína, Drottinn, kenn mjer
stigu þína, lát mig ganga í sann-
leika þínum og kenn mjer, því að
þú ert Guð hjálpræðis míns, á þig
vona jeg liðlangan daginn.“
Að guðsþjónustu lokinni var aft-
ur gengið í þingsal. Landshöfðingi
gekk þá til forsetasætis og flutti
vígsluræðu. Rakti bann fyrst bygg-