Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1950, Blaðsíða 12

r 461./ ~ rr-r-T-J^- LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
skylda væri að vátryggja öll hús í
Reykjavík nema tómthús, og gildi
tryggingin bæði fyrir tjóni af
bruna og eldingum. Sjerstakur um-
boðsmaður skyldi vera hjer til að
ínnheimta iðgjöldin. Virðingar og
vatryggingar húsa skyldi færa inn
í brunabótabók, „er bæjarmenn
leggja til“ (Ekki var nú smámuna-
semin!) Auk iðgjaldanna greiði
Reykvíkingar tillag í viðlagasjóð,
er svari til ábyrgðarverðs húsanna
1. apríl 1864, eftir sama hlutfalli og
er milli viðlagasjóðsins og ábyrgð-
arverðs húsanna.
Frumvarpi þessu var mjög fagn-
að á Alþingi og konungsfulltrúi
(Þórður Jónasson) gat ekki stilt
sig um að segja:
„Jeg vii lýsu gleði minni yfir þvi,
að málefni þetta, sem svo lengi
hefur legið Reykjavíkurbúum
þungt á hjarta sem hið mesta vel-
ferðarmál fyrir þá, er nú fyrir
stjórnarinnar góðgjörnu íhlutun,
komið á þetta stig, því að það er
fóturinn undir Reykjavíkurbæjar
velmegun og öldungis ómissandi
fyrir þessa bæjar framförum eftir-
leiðis.“
Alþing samþykti frumvarpið ein-
um rómi og helt að nú vantaði ekk-
ert nema staðfestingu konungs, því
að stjórmn sjálf kallaði það „frum-
varp til tilskipunar“ og gaf með
því í skyn, að ekki þyrfti framar
að leita atkvæða annara um þetta
mál. Taldi þingið sjálfsagt að stjórn
-in hefði fyrirfram trygt sjer sam-
þykki brunabótafjelags kaupstað-
anna, og ekki neitt annað eftir en
að ákveða með reglugerðum ýmis-
legt viðvíkjandi framkvæmd lag-
anna, svo sem um slökkvilið og
slökkvitæki í Reykjavík, frágang
húsa p, s. frv., en það var í frv.
sjálíu lagt í hendur dómsmálaráð-
herrans.
tíumarið 1864 seudi svo dóms-
máluráðimeytið stiftamtmanni tvö
frumvörp um slíkar reglugerðir til
þess að liann bæri þau undir bæj-
arstjórn. Var það gert og samþykti
bæjafstjórn frv. og sendi þau utan
aftur með seinustu gufuskipsferð.
Voru nú allir hjer sannfærðir um
það að málið væri komið endanlega
í höfn eítir 80 ára baráttu.
Og stjórnin heykist enn.
Cassa hjet dómsmálaráðherra sá,
er frumvarpið sendi 1863. En árið
eftir urðu ráðherraskifti og tók þá
við sá maður er Heltzen hjet. Hann
fann nú upp á því að leggja frum-
varpið um brunavátryggingar í
Reykjavík fyrir ríldsþingið danska.
Að vísu hafði hann viðurkent að
það væri ekki nauðsynlegt, en
hann gerði það nú samt, og ljet
ekki fylgja neinar .upplýsingar. —
Málið var fyrst tekið fyrir í lands-
þinginu og fengið nefnd í hendur.
Hún vildi fá nánari upplýsingar,
en kom að tómum kofunum hjá
Heltzen. Hann svaraði nefndinni
ekki öðru en þessu: „Jeg get engar
upplýsingar gefið.“ Og þó hafði- í
greinargerð frumvarpsins, er það
kom frá fyrirrennara hans, beinlín-
is verið vísað til upplýsinganna í
brjefi bæjarstjórnar 13. nóvember
1357, og það brjef lá í skrifstofu
íslensku stjórnardeildarinnar í
Höfn. Hefði honum verið innan
handar að gefa þingnefndinni þær
upplýsingar, en hann hafði ekki
rænu á þvi og svo feldi landsþingið
fruinvarpið.
Þegar Alþingi kom saman 1865
lá fyrir því konungleg auglýsing
svolátandi:
„IJm frumvarp það til tilskipun-
ar um að taka hús i Reykjavíkurbæ
í brunabótafjelag hinna dönsku
kaupstaða, er borið hefur verið
undir þegnlegt álit þingsins, skal
þess getið, að áður en tjeð frum-
varp verði gert að lögum, hefur
þótt nauðsynlegt að fá hjá ríkis-
þíngi konungríkisins, heimild tíl að
koma á þessari ráðstöfun, og var
á
þess vegna þar að lútandi lagafrum
-vaTp lagt fyrir ríkisþingið á-fundi
þess 1864—65, en þar eð nefnd sú,
er skipuð var í málið í landsþing-
inu, bar sem það kom fyrst til um-
ræðu, rjeði frá að frumvarpið væri
samþykt, hefir ekki orðið gert
meira við mál þetta nú sem stend-
ur.“
Að vonum vakti þetta mikla
gremju og sár vonbrigði meðal
bæjarmanna og alþingismanna. —
Urðu um það langar og heitar um-
ræður í þinginu og hafði Jón Guð-
mundsson ritstjóri aðallega orð fyr-
ir hinum óánægðu. Hunn sagði
meðal annars:
„Jeg álít að stjórnin, eftir að hafa
sjálf undirbúið málið í hittifyrra,
sje siðferðilega skuldbundin bæðx
við konung og þing, að hrinda því
sem allra fyrst í rjett horf. Stjórn-
in lagði sem sje 1863 konunglegt
frumvarp fyrir þingið um þetta
mál, og ætti það ekki að hafa verið
neinn leikaraskapur eða gaman-
spil. Stjórnin getur aldrei forsvarað
það, að leggja fyrir þingið frum
varp undir nafni konungs, en vilja
svo ekki fylgja því fram er það
kemur óbreytt og samþykt í einu
hljóði af þinginu.“
í þessunx umræðum skaut enn að
nýu upp hugmyndinni unx það, að
Reykvíkingar ætti sjálfir að stofna
brunabótafjelag og tryggja þar hús
sín. Magnús Jónsson í Bráðræði,
sem þá var þingmaður Reykvík-
inga, var þessu meðmæltur og
kvaðst telja það happadrýgsf að
íslendingar væri ekki í neinu sam-
krulli við Dani um fjármál. Undir
það tók Sveinn Skúlason og benti
á að ekkert hús hefði brunnið hjer
í Reykjavík í 100 ár og með tilliti
til þess mætti álykta að brunabóta-
f jelagi gæfist nógur tími til þess að '
safna sjer sjóði og þyrftu Reykvík-
itigar því ekki að vera upp á aðra
kommr. En Pjetur biskup var þar
á öðru máli. Haxxn taldi lang æski-