Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.1951, Síða 2

142
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
eins og „Rúmensk stúlka“, svo
djarflega dregin á purpuralitan
grunn, að að henni myndi kveða
á hvaða sýningu sem væri í Norð-
urálfunni. En þegar hann málar
íslenskt landslag, þá byggir hann
myndirnar upp þannig að hafa
heiðrík fjöll í baksýn, en sljett
hraun nær. Litirnir eru heiðblár,
hvítur og gulur, dregnir með breið-
um, rólegum dráttum.
Það er mælt að allir aðrir ís-
lenskir málarar hafi orðið fyrir
áhrifum frá Ásgrími Jónssyni um
eitthvert skeið á listabraut sinni.
Hann velur sjer h'ka hið stórfeng-
lega við náttúruna og hann notar
mjög heita hti á forgrunn en ís-
bláan á bakgrunn. „Hjaltastaða-
bláin“ sýnir svo tilkomumikil fjöll,
að maður er ekki alveg viss um
hvort maður heldur er hrifinn af
þeim, eða hinum þróttmiklu drátt-
um og fyllingu kaldra lita.
Það er máske af ásettu ráði að
Jóhannes Kjarval virðist snúa baki
við þessari stórbrotnu aðferð, og
velur að lýsa náttúrunni með þús-
undum, hugþekkra drátta — geti
maður þá notað það orð um hin
grófgerðu pensilför hans. Hann
velur sjer liti mosans, grásteins og
moldar og fljettar þá óendanlega
saman, svo úr þessu verður sam-
hangandi hnyklótt hrjóstur. En
þétta verður í höndum hans fram-
úrskarandi frumlegt og talandi
málverk, jafn sannfærandi og lýs-
ing í orðum, en ekki jafn aðlaðandi
sem myndbygging, því það hefur
hvorki upphaf nje endi. Þar eru
sömu litirnir æ ofan í æ um alt
málverkið. En samt sem áður verð-
ur list hans með því minnisstæð-
asta á þessari sýningu.
Að i-nínu áliti hefur Gunnlaugur
Scheving komist lengst í því að
lýsa áhrifum náttúrunnar með full-
komnu málverki. Hann notar hina
grófgerðu málningar aðferð, sem
virðist vera talin skylda á íslandi.
Hann hefur þá næmu náttúru-
skynjan og lítur þannig á viðfangs-
efni sín, að vjer trúum að frásögn
hans sje sönn. Með dimmbláum,
ísgrænum og froðuhvítum litum
byggir hann litasamræmi, byltir
upp haföldum, bátum og fiskimönn
-um við vinnu, í ólgandi, lifandi
form, sem bæði gerir myndir hans
að fagurri sjálfstæðri heild, og
sannar lýsingar á því, sem hann
vill sýna. í hinum hugþekku smá-
myndum sínum eins og „Hús við
sjóinn“ — sem Nationalgalleriet
hefur keypt — gefur hann sjer
tíma til þess, sem enginn íslend-
ingur gerir, að snurfusa hvern
hluta myndarinnar, hvern lit og
hvert form, svo að það verður eigi
aðeins þáttur myndtúlkunarinnar,
heldur gerir hana frjóva, miðlandi.
Svo koma hinir yngri málarar.
Þeir hafa orðið fyrir áhrifum frá
evrópeiskri málaralist, sjálfsagt í
Kaupmannahöfn, og þess vegna
hafa þeir valið hina ómyndrænu
list. Þorvaldur Skúlason á þarna
algjörlega fyrirmyndarlausa mynd,
„Komposition“, sem hver maður
hefði getað gert, það er að segja
sæmilegur málari. — En svo fer
hann að sveigja hið óhlutræna frá-
sagnarform undir náttúrlegt form
og kemur með frumdrætti að fiski-
netjum, húsum, mávum o. s. frv.
og bindur samstillinguna með hin-
um sterka sjóndeildarhring, er haf-
ið umlykur alt útsýni á íslandi.
„Fiskiver“ er ein slík mynd, áhrifa-
mikil en blátt áfram.
Grímur Kristjáns Davíðssona.:
eru bJátt áfram „fantasíur", og er
best gengið frá hinni undarlegu
mynd ,.Tvö andlit“.
Meðal þessara, er jeg tel frcmsta
í þessum málarahópi, eru nokkrir
sem sýna ýmis sjálfstæð vinnu-
brögð, eins og þau er einkenna
listastefnuna nú. Þarna á Guð-
mundur Thorsteinsson altaristöflu,
sem ber vott um næma myndtúlk-
un og djarfa litahst. Júlíana Sveins
-dóttir sýnir þýðar landslagsmynd-
ir og látlausar mannamyndir. Eru
þær með hámenningarbrag og auð-
sjeð að hún hefur lært í Danmörk.
Karen Agnete Þórarinsson sýnir
„karaktér“-teikningar og Nína
Tryggvadóttir djarflega gert og
gott andlit. Það er mjúkur náttúru-
ljóðrænn blær yfir myndum þeirra
Jóns Þorleifssonar og Sigurðar
Sigurðssonar, og minna þær oss
helst á Lillehammer-málara vora.
Jón Engilberts er djarfur og glaður
skreytingamaður og Snorri Arin-
bjarnar nær sjerstakri mýkt í lands
-lag sitt með því að láta litina
renna saman ofurlítið. Kristín Jóns
-dóttir dregur fram hið áhrifamikla
og nær lengst að mínum dómi í
hinni blá-dökku vetrarmynd.
Islandi er hugmynd-
aiiiia list
í Gallari Per hefur verið safnað
saman vatnslitamyndum, svart-
listarmyndum og teikningum. Það
er fremur leiðinlegt fyrirkomulag,
og aldrei hef jeg skilið hvers vegna
myndir, málaðar á pappír, mega
ekki hanga hjá myndum máluðum
á Ijereft. Það væri til dæmis ákaf-
lega fróðlegt að bera vatnslita-
myndir Ásgríms saman við olíu-
málverk hans. Ásgrímur byrjaði
með vatnslitina, og með þeim
reyndi hann að sýna áhrif regns og
storma á landslagið. Auðvitað tókst
honum á þann hátt að gefa mynd-
unum þann ljetta svip, sem hann
öskaði, bó hann notaði hina sterk-
ustu líti. Samskonar htanotkun á