Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1951, Blaðsíða 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
179
heimsins. Brasilía ein framleiðir
um helming af öllu kaffi í heim-
inum og Columbía fimta hlutann.
Kaffitrjeð þrífst ekki nema í
hitabeltislöndunum. En þó þarf það
þar ýmis skilyrði til þess að þrosk-
ast og bera ávöxt. Jarðvegur þarf
að vera með sjerstökum hætti, þar
þarf að vera láglent og hæfilegur
raki í jörð og sólarhiti hvorki of
lítill nje of mikill. Framúrskarandi
natni þarf við ræktunina, við gróð-
ursetningu, dreifplöntun, aðhlynn-
ingu o. s. frv. Aldrei má sleppa
hendi af plöntunum fyrstu fimm
árin, eða þangað til þær eru full-
þroskaðar. Geisimikinn vinnukraft
þarf við uppskeruna, og það vill
nú svo til að í Suður-Ameríku er
nóg af ódýru vinnuafli.
Það er stórmerkilegt að þessi
óhemju eftirspurn skuli hafa orðið
að kaffi og að ræktun þess skuli
vera orðin ein af aðal tekjulindum
í heiminum. Ríkin í Suður-Amer-
íku flytja nú út kaffi að meðaltali
fyrir fjórar biljónir dollara á
ári.
Hitt er þá eigi síður merkilegt,
hvað kaffiræktin veitir mörgum
vinnu. Eins og fyr er sagt þarf hið
unga trje mikillar umönnunar og
uppskeran er mannfrek. Engar
vjelar hafa enn verið fundnar upp
til þess að tínæ baunirnar af trján-
um, og enn verður að mestu leyti
að notast við mannshöndína til
þess að hreinsa, þurka og aðgreina
baunirnar. Til þess að menn skilji
þetta betur má geta þess, að um
3500 kaffibaunir — þurkaðar,
hreinsaðar og úr valdar — þarf í
eitt pund af brendu kaífi. En
meðaluppskera af trje ,er svo sem
eitt pund af brendu kaffi. Þegar
þetta er athugað, þá skilst mönn-
um líka hve óhemjulega mörg trje
þarf til þess að framleiða alt það
kaffi, er heimurinn þarf nú á dög-
um.
Úr grein Iljallalíns
landlæknis.
Efnafræðingar hafa í kaffibaun-
unum fundið ýmis frumefni og eru
þau: 1. kaffiolían, sem gefur kaff-
inu ilm þess: 2. nokkurs konar lút-
arsýra, sem er orsök í hinu sam-
andragandi bragði, er það hefir, og
3. hið svonefnda kaffiefni (Kaff-
ein), er að mestu leyti gefur því
hinn nærandi eiginieika þess. Auk
þessara efna hefir kaffið í sjer
einnig nokkurs konar slímefni
(Glutin), sem er nærandi fyrir lík-
amann; en þetta efni uppleysist
illa í sjóðandi vatni, og spillist
því mikið af því með kaffikorgin-
um, og þetta hefir gefið tilefni til,
að ýmsar austurlanda-þjóðir neyta
korgsins ásamt kaffinu.
Um áhrif kaffisins hefir verið
margrætt, eins og allir vita, og áttu
læknar fyrir rúmum mannsaldri
mikið þrátt um það, hvort þgð
væri holt eða óholt. Þó munu
færri læknar nokkurn tíma algjör-
lega hafa fordæmt það, nema
„Homöopatharnir“. því að fyrir
rúmum 30 árum vildu þeir láta
heilan her af sjúkdómum vera
kominn af kaffidrykkju og te-
drykkju, og ennþá eru menn að
heyra þá prjedika á móti því. Flest-
ir læknar eru fyrir löngu hættir
þessum bábyljum og drekka sjálf-
ir kaffið sitt með mestu ánægju,
og banna það því aðeins sjúkling-
um sínum, að gildar ástæður sjeu
til, en ástæður þessar eru nú langt
um færri en menn hugðu áður.
Það kemur nú öllum læknum sam-
an um, að aðaláhrif kaffisins sje
nærandi, styrkjandi og hressandi.
Virðist það einkum hafa hressandi
áhrif á heilann og mænukerfið, en
á hjartað og blóðrásina verkar það
sefandi. Það er því sönn lækning
við allskonar svefneitri og doða-
eitri, og ver drunga og svefni þeim,
er eitur gerir, á haganlegastan
hátt. Á hinn bóginn viðheldur það
kröftum líkamans á þann hátt, að
það virðist hindra efnaeyðsluna
og gerir menn því færa um að þola
meiri áreynslu, án þess kraftarnir
þverri svo fljótt; það styrkir og
viðheldur því vöðvakraftinum
meira en flest önnur lyf, er
vjer þekkjum, og er þess vegna í
raun og veru sannkallaður hress-
andi og styrkjandi drykkur.
Þar sem kaffidrykkjur tíðkast
mest, hafa menn tekið eftir því,
að steinsóttir og liðaverkir eru
mjög fágætir, og þó hugðu menn
einu sinni á Norðurlöndum, aö
-kaffið mundi valda þessum kvill-
um, en þetta fer svo fjarri, að það
reynist þvert á móti lyf við þeim.
Fá lyf lina betur hinn svokallaða
mænu-höfuðverk en kaffi, og fá
lyf eru betri við inngrónum köldu-
hrolli, er hefir verið tíður hjer á
landi ,en gott og sterkt kaffi. Þeg-
ar menn hafa íengið í sig óholla
fæðu (matareitrun) þá eiga menn
fyrst að taka inn uppsölulyf, og
því næst að drekka sterkt kaffi,
og batnar flestum við það, ef í tíma
er gert.
Öllum er liggja í taugaveiki,
leyfi jeg hvervetna að drekka kaffi,
þegar sóttin fer að rjena, og hefi
jeg oft á erfiðisfólki sjeð mikið
gagn að því, en aldrei ógagn. Fyrir
nokkrum árum gekk hjer við sjó-
inn allill blóðkreppusótt og tók jeg
eftir því, að hún bráðversnaði þeg-
ar kaffi var þrotið hjá verslunar-
mönnum, og linaði undir eins og
tómthúsmenn aftur fóru að geta
fengið það, er skip komu.
Jeg geri mjer nú í grun, að þeir,
sem hafa lesið „Hústöflu heilbrigð-
innar“ eftir Hallgrím Jónsson,
muni reka augun í það. að þessi
lofræða mín um kaffið, svari eigi
til þess, er hann kennir í bæklingi
sínum, enda hefi jeg aldrei sjeð
þennan „mósvarta börk“, er það
að sögn hans á að setja innan í
magann, og held jeg mjer sje þó