Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.1951, Blaðsíða 12

" LESBÓK MORGUNBLADSINS
2 i8 y
kennandi cr það sein Jóhannes
Klæmmtsson skrifar 1831 í formál-
anum að hinu mikla safni sinu að
færeyskum kvæðiun, Scindoyarbók
(nú á Det Store Kongl. Bibliothek
i Kaupmannahöfn); „Þó að i bók-
inni sje ekki Guðs orð, vona jeg
samt að hún hneyksli engan, og ef
hún hneykslar einhvern, þá get jeg
í einfeldni minni ekki skilið það,
þar sem jeg held, að þessi bók sje
eins og hver önnur bók í sögu, sem
lesin cr. Jeg bið þá Guð, að hanti
færi mjcr þetta verk ekki til synd-
ar, því að í því sem jeg hef unnið
og vinn ennþá, er Guð sá scm veitir
vi't, kunnáttu og orku til þess að
framkvæma það sem einbver tekur
sjcr fyrir hcndur, honum sjc hcið-
ur og þökk.“ (Þýtt úr dönsku).
---0O0----
Eins og áður er sagt, var það til-
tölulega scint sem færevsku kvæð-
in voru skrifuð. Vissulega eru til
fáeinar vísur, sem hafa varðveist
í uppskriftum frá 17. öld, og sömu-
leiðis cr til kvæðasafn J. C. Svabos
frá 1781—82, cn það var fvrst á
tima rómantisku stefnunnar í byrj-
un 19. aldar sem hafin var kerfis-
bundin söfnun í stærri stíL í Fær-
evum eins og í svo mörgum öðr-
um löndum vaknaði þá mikill á-
hugi fyrir innlendum, þjóðlegum
skáldskap. Mcntaðir f’æreyingar
komu auga á þanu fjársjóð sem þeir
áttu í hinum ennþd lifandi bók-
mentaerfðum og byrjuðu að skrifa
niður kvæði og sögur. Út i frá voru
þeir hvattir til þessa verks sjerstak-
lega af tveimur dönskum lærdóms-
mönnum. Itasmus Christian Rask
og Carl Christian Rafn.
Mcð hjálp liins síðarnefnda
heppnaðist líka hinum litla liópi
Færeyinga, sem áhuga höíðu á bók-
mentum, að setja á stofn bókasaín
í Þórshöfn, Færó Amts Bibliotck.
l’ctta gcrðist árið 1828. Svo lcngi
bsiTi l’isíii lifói, iii hinn bvi til
ltioar, að safninu voru gefnar bæk-
ur, og veitti því einnig sjálfur fjár-
hagslega aðstoð. En að honum og
hinum færeysku stofnendum þess
látnum, hrakaði því lengi vel og
það stóð mjög höllum fæti undir
lok 19. aldar. Til að standast stöð-
ugan kostnað varð um tíma að
leigja út hluta af bókasafnsbygg-
ingunni, og handritasafnið — þar
sem meðal annars voru handrit,
kvæðauppskriftir og brjef Færey-
ingsins Jens Davidsens — var
flutt upp á loftið, þar scm það
skemdist af raka og leka og þar
sem hluti af þessum verðmætum
eyðilagðist. En betri tímar komu í
byrjun þessarar aldar. Flciri og
fleiri gerðu sjer grein fyrir, að
bókasafnið hlyti að vcrða miðstöð
andlegrar menningar og alþýðu-
fræðslu i Færeyum. Þessum mönn-
um, sem í mörgu voru líkir stofn-
endunum frá 1828. tókst að útvega
bókasafninu fast árlegt framlag frá
danska ríkinu og færeyska Lög-
þinginu. Árið 1921 var komið á nýu
skipulagi, þar sem Föroya Amts
Bókasavn varð aðalbókasafn fyrir
Færeyar. Tíu árum síðar var hin
núverandi bókasafnsbygging tekin
í ílotkun. Saga bókasafnsins fyrstu
hundrað árin af starfsemi þess er
rituð í minningabók, sem var gefin
út 1929: Fproya Amts Bókasavn
1823—1928. Minningarrit.
----oOo----
„Foroya Landsbókasa\m“ — svo
cr bókasafnið nú nefnt — á sem
stendur um það bil 22000 bækur og
" að minsta kosti 1000 færevsk hand-
rit frá fyrra hluta 19. aldar og síð-
ar. Bókafjöldanum cr aðallega skift
í þrjár deildir: færeyska deild, ís-
lenska deild og eina deild fyrir
danskar, norskar og sænskar bók-
mentir, og þar að auki eina deiJd
með enskum bókmentum, sem
British Council gaí' á stríðsárun-
uin. Vöxtur islensku deiJdarinnar
eí aö nuklu leyti þ í aö þakka, að
ú.lei'uku prentsmiðjurnar voru a
árunum 1928—49-sky’dar að senda
bókasafninu eitt eintalc af öllu því
sem þá kom út á i?1''nsku. Yfir er-
lenden bókafjölda sa/nsins fram til
1909 er til prentuð skrá frá því ári,
gerð af R. C. Efférso og J. Laurit-
sen. Engin bókaskrá er cnn til yfir
hin færeysku rit sainsins.
Það er verið að skrá handrita-
deildina, og þess vegna er erfitt þar
til síðar að fá gott yfirlit yfir inni-
liald hennar. Merkasta frumhand-
rit hennar er sennilega Sunnbiar-
bókin. Hún hefur að geyma fær-
eysk og dönsk kvæði og er frá
fyrra hluta 19. aldar, eins og Fugl-
oyarbókin, Sandoyarbókin og Kolt-
ursbókin, sem eru geymdar í Det
Store Kongl. Bibliothck í Kaup-
mannahöfn. Þessi handrit draga
nofn sina af þeim stöðum í Færev-
um, sem þau cru frá komin. Aulc
þess hefur Föroya Landsbókasavn
afrit af þeim hahdritum í Kau-p-
mannahafnarbdkasafninu, sem eru
mikilvæg fyrir færeyska tungU, t.
d. Corpus Carminum Færoensium,
sem inniheldur þjóðkvæðaupp-
skriftir Svend Grundtvigs og Jór-
gcn Blochs fra árunum 1872—76.
Ný, sjerstæð deild er fvrir þá
bókagjöf — um það bil 2500 bindi
— sem sænska Ríkisþingið gaf Lög-
þingi Færeya á þjóðhátíð Færey-
inga hinn 29. júli 1950. Með liinni
sænsku gjöf voru einnig ljósprent-
anir af tveimur miðaldahandritum,
sem geymd eru i sænskum bóka-
söfnum, — af rjettarbót hertogans
llákonar Magnússonar fyrir Fær-
e-yar, skriíuð i Ósló 1298. Ilún er
venjulcga köJJuð „Scyðabrævið“. þ.
e. a. s. sauðabrjeíið, og „gilti i
margar aJdir sem lög og liefur verið
lagt til grundvallar fyrir löggjöf
síðari tíma um færeyska sauðfjár-
rækt. Seyðabrævið, sem er hið
stærsta og mikilvægasta af hinum
fáu færeysku ntiðaldaskjölmn. scm
\arðveist haía íram a þennáh dag,
gefur okkur merkar upplýsingar