Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1952, Page 10

166
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
listaverkið fyrir 750 pjastra, og Ijet
hann lofa sjer því, að segja eng-
um lifandi manni frá þessu. Giorgi-
os þorði ekki annað en svíkja
Brest.
Presturinn fór nú á fund tyrk-
nesku yfirvaldanna til að semja
við þau, og afleiðingin varð sú, að
tyrkneskt skip var sent til eyar-
innar að sækja líkneskjuna. Vissi
Brest ekkert um þetta fyr en hann
sá, að líkneskju-bútarnir voru
fluttir niður að höfn og farið að
búa um þá til útskipunar. Honum
brá heldur í brún. Hann fór á fund
Giorgios, bað og hafði í hótunum,
en það kom fyrir ekki. Nú var eina
vonin að sendiherrann í Miklagarði
hefði brguðið fljótt og vel við.
Hvað eftir annað gekk Brest út á
sjávarklappirnar og horfði vonar-
augum út á hafið, hvort þar kæmi
ekki franskt skip. Hann sá ekkert.
En þaðan sem hann stóð, sá hann
verkamenn vera að keppast við að
búa um líkneskjuna, og það gat
ekki liðið á löngu þangað til hún
yrði flutt um borð í tyrkneska
skipið.
Einu sinni þegar Brest gekk upp
á klettana, sá hann skip úti í hafi
og stefndi það að landi. Gat það
verið að það væri skip hans? Lengi
beið hann milli vonar og ótta. Að
lokum þekti hann franska fánann,
sem blakti við hún á skipinu. Þá
rak Monsieur Brest upp gleðióp og
þaut niður í fjöru.
Menn vita ógjörla hvað gerðist
næst. Monsieur de Marcellus, full-
trúi frgnska ræðismannsins, sagði
síðar að fyrir viturlegar fortölur
sínar hefði tyrknesku yfirvöldin
samþykt að sleppa líkneskjunni. En
aðrar sagnir herma, að þetta hafi
ekki gengið svo hljóðalaust af. Þær
segja að flokkur alvopnaðra sjó-
liða hafi gengið á land og blátt
áfram tekið líkneskjuna með valdi.
Seinna kom líka upp sú saga, að
handleggirnir hefði brotnað af lík-
neskjunni í þeim stympingum, sem
urðu um hana, en engar sannanir
eru fyrir því. Hitt er alkunna að
Frakkar fluttu líkneskjuna um
borð til sín, og síðan var hún flutt
til Frakklands og sett í Louvre-
höllina.
í erjunum, sem urðu þarna á
eynni, virðist svo sem allir hafi
gleymt þeim feðgunum, Giorgios
og Antonio, sem höfðu þó fundið
líkneskjuna. Þeir fengu aldrei
meira en 550 franka fyrir sinn
snúð.
í París varð uppi fótur og fit
þegar þetta gullfagra listaverk kom
þangað. Helstu listfræðingarnir,
Percier og Fontaine, hikuðu ekki
við að fullyrða að hún væri eftir
mesta listamann Grikkja, Praxi-
teles, sem var uppi um 340 árum
fyrir Krist. Líkneskjan var lokuð
inni og fengu ekki nema sárfáir að
sjá hana, og almenningur varð að
láta sjer nægja hinar glæsilegu
lýsingar þeirra í blöðunum.
En nú kemur nýr maður til sög-
unnar. Það var hinn frægi málari
Louis David, höfuðlistdómari
Napoleons, en nú í útlegð í Belgíu,
70 ára að aldri. Hann skrifaði ein-
um nemanda sinna, Gros að nafni,
og bað hann að gera fyrir sig teikn-
ingu af líkneskjunni. Gros fól betta
starf einum af nemendum sínum.
Sá hjet Dehay.
Svo fjekk David myndina senda.
En hver getur gert sjer grein fyrir
hve undrandi hann varð er hann
sá á teikningunni, að listamaður-
inn, sem líkneskjuna hafði gert,
hafði sett nafn sitt á hana. Á
brotnum fæti líkneskjunnar stóð
með skýrum stöfum: „Alexander
sonur Menides frá Antiochíu gerði
myndina“.
Alt komst í uppnám þegar þetta
varð kunnugt. Listdó.mendurnir,
sem höfðu staðhæít að myndin
væri eftir Praxiteles, vildu ekki
láta sinn hlut og heitar deilur urðu
út af þessu. En meðan á þeim
stóð hvarf fóturinn undan mynd-
inni. Og þegar hún var fyrst höfð
almenningi til sýnis 1882, var því
haldið fram, að brotið, sem áletr-
unin stóð á, hefði ekki verið úr
þessari mynd. Og það hefir aldrei
komið í leitirnar síðan.
En var þetta brot úr myndinni?
Hafði nafn listamannsins verið á
henni? Og hvað varð þá um þetta
brot af myndarfætinum? Grunur
leikur á því að þeir Percier og
Fontaine listdómendur hafi eyði-
lagt brotið með nafninu til þess að
bjarga listdómaraheiðri sínum.
Menn telja að minsta kosti nú, að
teikning Dehays hafi verið ná-
kvæmlega rjett og að líkneskjan
sje eftir miklu yngri listamann en
Praxiteles.
Svo eru handleggirnir. Þeir eru
horfnir og ekki eftir annað en brot
af annari höndinni, sem heldur á
epli. Getur það verið að þessi hönd
sje ekki af þessari líkneskju? Það
getur vel verið, því að engar áreið-
anlegar heimildir eru fyrir því að
handleggir hafi nokkuru sinni fylgt
henni. En hafi hún haft handleggi,
hvernig helt hún þeim þá upphaf-
lega. Hvað var hún að gera? Og
í fæstum orðum — hverja átti hún
að tákna.
Nútíma listfræðingar segja að
þetta sje mynd af Artemis, Nike
(sigurgyðjunni), Venus, eða þá af
einhverri gyðju, sem hafi verið
dýrkuð á Milo. Sumir ætla að hún
hafi haldið á spjóti, aðrir að hún
hafi haldið á skildi, og enn aðrir
að hún hafi leitt mann sjer við
hönd. Það er ekki nema eitt, sem
gefur bendingu um það hver hún
sje, og það er höndin. Flestir
hneigjast að því að höndin með
'eplinu sie hennar hönd. Melos eða
Milo, nafnið á eynni þar sem hún