Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1952, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
487
eldhættu — í landbúnaði, í verk-
smiðjum og á heimilunum.
MargSr kvikmyndir hafa verið
gerðar um danskan iðnað — fram-
leiðslu á pappír, postulíni, hús-
gögnum, skartgripum og mörgum
öðrum varningi. Gerðar hafa verið
kvikmyndir um félagsmálastofnan-
ir, sem sýna skattgreiðandanum til
hvers peningum hans er varið — í
skólunum, leilcvöllunum, sjúkra-
húsunum, gamalmennahælunum og
þess háttar stofnunum. Þær voru
tengdar í heils-kvölds kvikmynd,
sem heitir „Fyrir framtíð fólksins“.
Síðar var gerð svipuð stórmynd,
sem var eingöngu ætluð til sýn-
ingar utanlands og með enskum
skýringum — hún heitir „Social
Danmark“.
Þá hafa verið gerðar kvilcmyndir
um vísindaleg efni — t. d. um sér-
staka uppskurði; þær eru ekki
sýndar almenningi. Gerðar hafa
verið kvikmyndir hálfgildis sögu-
legs eðhs um sérstakar handiðnir,
sem eru að deya út, svo sem fram-
lciðslu svörtu leirpottanna frá Jót-
landi, sem byggist á tækni, sem ef
til vill er mörg þúsund ára gömul.
Nú er svo komið, að aðeins ein ein-
asta gömul kona í Danmörku kann
að gera þessa potta.
Auðvitað hai'a verið gerðar sér-
stakar skólakvikmyndir til notkun-
ar við kennslu. En samtímis hafa
einnig verið gerðar einstakar
barnamyndir ætlaðar fyrir ung
börn. Á slíkum kvikmyndum er
mikill skortur í öllum löndum.
Þess má einnig geta, að Danir
eiga elzta kvikmyndasafn í heimi
— stofnað 1914 — þar sem eru
geymdar kvikmyndir af löngu
látnu stórmenni, svo sem Georg
Brandes rithöfundi og Olaf Poul-
sen leikara. Þetta eru einungis
stuttar, frumstæðar leifturmyndir
— en nú er haldið áfram kvik-
myndatökum fyrir safnið með full-
komnustu nýtizku tækjum. Þannig
tókst okkur að gera mikla kvik-
mynd um skáldið Johannes V. Jen-
sen, áður en hann dó, og við höf-
um gert aðra stórmynd um málar-
ann Willumsen. En þar að auki
geymum við kvikmyndir af beztu
leikurum okkar og leikkonum í
sérstæðustu hlutverkum þeirra.
Hvernig myndirnar
eru gerðar
Ég hef hér einungis drepið á ör-
fáar af mörg hundruð stórum og
smáum kvikmyndum, sem Dansk
Kulturfilm hefur gert síðan 1939.
Eða réttara sagt — hefur látið gera.
Dansk Kulturfilm er ekki kvik-
myndatöku fjuirtæki. Stofnunin
starfar með þeim hætti, að einstök-
um einka-kvikmyndafélögum eru
fengin til úrlausnar þau verkefni,
sem valin hafa verið til kvikmynd-
unar. Oftast nær er það þó kvik-
myndastjórinn, sem tekur að sér
verkið — og hann getur síðan, eftir
því sem honum þóknast, valið um
það, hvaða kvikmyndafélag geri
myndina, og líka um það, hvaða
kvikmyndatökumaður eigi að taka
hana. Nú orðið gegnir sami maður
aldrei bæði hlutverki kvikmynda-
stjórans og kvikmyndatökumanns-
ins.
Dansk Kulturfilm setur kvik-
myndastjórann síðan í samband við
sérfræðinga í þeirri grein, sem
myndin á að fjalla um. Við gerð
sögulegrar kvikmyndar kynna
starfsmenn þjóðgripasafnsins sér
vendilega handritið — eftir að hafa
séð íyrir efni til myndarinnar —
og sérfræðingar safnsins, eða aðrir
sérfróðir menn, hafa yfirumsjón
með skýringum með mýndinni. —
Áður en lokið er að búa myndina
t-* í* ,
undir afritun er hun enn a ny sýnd
sérfræðingunum, sem þurfa að
leggja blessun sína yfir árangur-
inn. Oft þarf margra inánaða undir-
búningsathuganir og störf áður en
hægt er að hefia upptöku kvik-
myndar, sem kannske tckur 8—10
mínútur að sýna.
íshmd
má ekki dragast aftur úr
Heimildarkvikmyndin er þýðing-
armikið vcpn til sóknar og varnar
í þjóðlegri menningu. Og þess
vegna hefur hún skotið rótum, og
náð meiri og minni áhrifum í öll-
um menntuðum þjóðfélögum.
En ekki hér á íslandi. Hér standa
stofnar kvikmyndalistarinnar
grannir og strjálir. Mjög fáar heim-
ildarkvikmyndir hafa verið teknar
á íslandi, og einungis einstöku
þeirra hefur reynzt unnt að sýna
erlendis. í hinum víðtæku alþjóða-
samtökum menningarkvikmynda-
framleiðanda, sem stofnuð voru
1947 — The World Union of Docu-
mentary — er nafn íslands óþekkt.
Á hinum mörgu stórhátíðum þess-
ara samtaka — kvikmyndaþingum
með sýningum heimildarkvík-
mynda — sem hafa verið haldin í
Englandi, Frakklandi, Tékkosló-
vakíu, Belgíu og flciri löndum, hcf-
ur engin íslenzk kvikmynd verið
til sýnis.
ísland, sem gnæfir svo hátt á
bókmenntasviðum, ætti ekki að
dragast svo mjög aftur úr, þegar til
skjalanna kemur ný tækni til miðl-
unar á menningu. En það er stað-
rcynd, að ísland hefur dregizt aftur
úr. og ckki cinungis aftur úr stór-
vcldunum, heldur cinnig aftur úr
ýmsum hinna smærri.
Aðalástæðan til þcssa hekl cg að
sé beinlínis ókunnugleiki. Ekki hjá
cinstaklingum, ckki hcldur hjá ein-
stökum ríkisstofnunum, heldur hjá
þjóðinni sjálfri. íslendingar gera
sér Ckki grein fyrir hvers þeir fara
á mis, og þess vegna óskar þjóðin
heldur ekki cftir því, að slíkar
myndir verði framleiddar. Komi
rnenn hins vegar auga á þýðingu
heimildarkvikmyndarinnar — ef
þeir byrja a8 gera sér ljóst, að her