Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1953, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
247
Málstaðurinn öruggur. Bjartar vonir um árangur
FISKVEIÐILANDHELGIN
Einn af merkustu viSburðum siðari
ára í sögu íslendinga er víkkun ís-
lenzkrar fiskveiðilandhelgi. Er mál
þetta að vísu miklu meira rætt og upp-
lýst fyrir almenningi en venja er um
siík mál, er varða skipti þjóða í milli,
en þó þykir ekki hlýða, að þess sé ekki
að neinu getið í slikri yfirlitsræðu, og
mun ég þess. vegna drepa á örfá aðal-
atriði þess.
Svo sem kunnugt er, sömdu Ðanir,
sem þá fóru með utanríkismál íslend-
mga, um íslenzka landhelgi við Breta
árið 1901, og var þá lögð til grund-
vallar þriggja mílna landhelgin. Mun
rétt frá skýrt, að til skamms tíma gerðu
ÍSlendingar sér ófullkomna grein fyrir
annmörkum þessa samnings, enda var
mönnum svo frá skýrt, að hann byggð-
ist á alþjóðalögum. Nokkru eftir lok
síðasta ófriðar var tekið að hugleiða
þetta mál nánar, og var Hans G. And-
ersen, þjóðréttarfræðingur ráðinn í
þjónustu ríkisstjórnarinnar i þessu
skyni. Gaf aukin fiskigengd vegna frið-
unar styrjaldaráranna og hraðrýrnandi
aílafengur eftir að hin erlendu fiski-
skip flyktust á fiskimiðin að styrjald-
arlokum, nýja og vaxandi ástæðu til að
hefjast handa og flýta eftir föngum
athugun málsins, enda var vel og kapp-
samlega að því unnið.
Áfið 1948 var rannsókn málsins
komin þáð lángt áleiðis, að rétt þótti
að setja lög um „vísindalega verndun
fiskimiðanna", Eru þau byggð á þeirri
kénningu, að ísland hafi yfirráð yfir
fiskimiðum a landgrunninu, en land-
griuin íslánds er óvenju skýrt afmark-
aðúr stöpulí. Var frumvarp um þetta
lagt fyrir Alþingi af þáverandi sjáv-
arútvegsmálaráðherra Jóhanni Þ. Jó-
sefssyni.
Árið 1949 segir síðan nuverandi ut-
anríkisráðherra Bjarm Benediktsson,
upp áðúfgreihdUm samningi við Breta
frá 1901 og skyldi hann þá samkvæmt
ák.væðum sámningsins falla úr gildi í
október 1951.
Sumarið 1950 voru gerðar hmar
fýfstu friðunarráðstafanir á grundvelli
friðunarlaganna frá 1948 með útgáfu
reglugerðar um friðun fyíir Norður-
landi. Er með reglugerð þessari öll-
úk. oðrusi ea Bretum, sem enn
voru í skjóli samningsins frá 1901,
— bannað að veiða með botnvörpu og
dragnót á hinu friðaða svæði, og ís-
lendingum einum leyfðar síldveiðar.
Varð nokkurr kurr út af reglugerð
þessari, en þó stórtíðindalaust.
Nú kom að bví, að upp rann hinn
langþráði dagur, er út rann samning-
urinn við Breta. Vildu þá margir,
að þegar yrði hafizt iianda um nyjar
friðunarráðstafanir, en aðrir vildu fara
að óskum stjórnar Bretlands og bíða
úrslita þess málareksturs, sem þá fór
fram fyrir alþjóðadómstólnum í Haag,
um landhelgisdeilu Norðmanna og
Breta, en stjórn Bretlands hélt því
fram, að sá dómur gæti orðið okkur,
og þá væntanlega einnig þeim, til leið-
beiningar. Réðu beir, sem fresta vildu
aðgerðum og verður að viðurkenna, að
þeirra ráð voru rétt.
Dómur þessi féll skömmu fyrir árs-
lok 1951. Strax og okkur barst hann
í hendur var hann gaumgæfilega at-
hugaður. Að lokinni þeirri athugun
markaði stjórn íslands þá stefnu, að
draga hina nýju fiskveiðalandhelgis-
línu eigi djarfara en svo, að nokkurn
veginn öruggt þætti að hún fengi stað-
izt, en að fylgja síðan rétti okkar
fram hiklaust og fast.
í janúarmánuði 1952 fór ég síðan
til London í því skyni að tilkynna stiórn
Bretlands þessa ákvörðun, og var það
í samræmi við áðurgefin fyrirheit ís-
lenzku stjórnarinnar. Vegna þess, að
af hendi manna, sem þó vilja heita
íslendingar, hefur verið reynt að veikja
málstað íslands með því að gefa í
akyn, að ég hafi verið loðmæltur
við stjórn Breta um fyrirætlanir íslend-
inga, þykir rétt að tekið sé hér upp
orðrétt yfirlýsing sú sem ég, fyrir hönd
stjórnar íslands, gaf á fundi, sem Agnar
Kl. Jónsson, sendiherra og Hans G,
Andersen, þjóðréttarfræðingur, ásamt
með mér áttu með umboðsmönnum
stjórnar Bretlands, en yfirlýsingu þessa
hafði ég talið rétt að semja áður en
við gengum til fundarins, því til trygg-
mgar, að síðar færi ekkert milli mála
um hvað við hefðum tilkynnt stjórn
Breta um fyrirætlanir íslendmga í
þessu mikla velferðarmáli íslands.
Yfirlýsingin hljóðar þannig orðrétt:
„1. Samkvæmt beiðni brezku rikis-
stjórnarinnnr freetaði íalenzka ríkis-
stjórnin frekari aðgerðum t sambandl
vtð verndun tiskimiða þangað til vit-
að yröi um úrsut Haagdomstns.
2. Logiræðnegir raöunautar ríkis-
stjornannnar, bæði innienair og er-
lenair, teija nú, að islenzau nKissijorn-
inni se neimilt að taKa upp a. m, k.
samsKonar reglur og Norðmenn. Þetta
fynrKomulag hotðu Isienamgar emnig
áður en samningurinn frá 1901, var
gerður, bæði að pvi er varðar gruim-
linur og fjogurra milna fjarlægðma
frá þeim.
3. Isiendingar eru nú að undirbúa
aðgerðir sinar á þessum grundvelli“.
Y tiriysing þesst þarxnast eKKi skýr-
ixiga. nun segn- Denega að- isiendingar
ætli taxariaust að heijast hanaa með
þvt að hagnyta sér svtpaóan rétt og
Norðmonnum var tildæmaur í Haag.
Eftir heimkomu mína úr Londonar-
fönnni lor tram enaanleg atnugun og
áiivoioun tiSKveioaxanuneigmnar, og
var i þetm einum haxt naið samrað
við hexziu sernæotnga erienaa og mn-
lenaa, og for meðal annars Hans G.
Anaersen, pj oore Liariræomgurj tvtvegjs
utan í pvi augnamiöi. : ... -
Hinn 19. maiz lao2 var hin nýja
friðunarregiugerð siOan útgenn og tok
hun gnai io. mai s.i. ivrunu pessir tveir
aagar um oKomnar aiair SKraOir gulinu
leiri i sogu isænzKra nsKveioa og rengi
í mmnum lua sa lognuður, sem greip
aðprengaa sjomeim, utvégsmenn ,og
raunar pjoðina alla, þegar isienzk
stjornvoia noiðu hait roggsemi tn að
stugga aí íisKimiðunum peim utiend-
ingum, sem aiitol lengí noróu seuð
aö isienzKu matborði og satt sig meoan
víð suitum sjaiur, Vxroist nu sem
ávextir pessara raðstalana komi íyrr
og snyrara í ljos en bjórtustu vonir
stoðu til, með því að tiskigengd ög
atlabrógð á grunnmiðum haía stór-
aukizt.
Um nauðsyn þessara ráðstafana er
óþarft að orðlengja við íslendinga og
heldur ekki þarm rétt, sem við byggj-
um á. Við teljum okkur standa á ský-