Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1954, Side 4

r, 320
lögfræðinga, margir skólastjórar
og kennarar, ritstjórar blaða og rit-
höfundar, bókaútgefendur, konsúl-
ar og aðalkonsúlar, kammerherrar
og kammerjunkarar, borgarstjórar
og biskupar, allmargir prestar og
prófastar, kaupmenn og útgerðar-
menn, yfirmenn í dönsku ráðuneyt-
unum, verkfræðingar og söngvarar.
leikhússtjórar og leikarar, arki-
tektar, sporvagnaforstjórar, yfir-
menn í hernum, bankastjórar og
hagfræðingar, garðyrkjumenn og
lyfsalar, tónskáld og myndhöggv-
arar, húsmæðraskólakennslukonur
og íþróttaumsjónarmenn, yfir-
skógarverðir og bændur, kaptein-
ar og organistar, ferðaskrifstofu-
forstjórar, og er enn langt frá, að
fulltrúar ýmissa stétta eða starfs-
greina hafi verið nefndir.
Vinir vorir í Danmörk verða að
sætta sig við að mörgum íslendingi
verður á að brosa, er þeir heyra,
að teflt er fram sporvagnaforstjóra,
skógaryfirverði, forstjóra Græn-
landsverzlunar og öllum þeim
marglita hópi manna, er stendur
undir ávarpinu, til þess að sanna
stjórn og þingi Dana, að íslending-
ar eigi engan rétt til handrita sinna
Ég hirði ei um að andmæla hér
röksemdafærslu Dana á þessu
skjali, enda hafa íslendingar marg-
oft sett fram skoðanir sínar um
þetta mál allt, en mönnum vil ég
benda á að lesa m. a. ágæta grein
í Eimreiðinni 1940 eftir Gísla
Sveinsson, fyrv . sendiherra, er
flutti kröfur íslendinga í dönsk-
íslenzku nefndinni 1937 og síðar,
og snjalla ræðu dr. Einars Arnórs-
sonar, er hann flutti á vegum
stúdenta 1. des. 1951, en sú ræða
hefir verið sérprentuð.
----*----
Það er gagnslaust að rifja upp
það, sem orðið hefir, nema til þess
að þekkja gang málsins, og sú
spurning vaknar þá: Hvað skal nú
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
til varnar verða vorum sóma? Ég
hygg, að gott sé, að Danir viti, að
íslendingar muni aldrei sætta sig
við hálfa afgreiðslu þessa máls og
að gagnslaust sé að eiga viðræður
við íslendinga um að skila nokk-
urum hiuta handritanna, en halda
öðjrum eftir í Danmörk, líkt og
kemur fram í áliti dönsku 13 manna
nefndarinnar. íslendingar krefjast
allra sinna handrita og gott sam-
komulag milli Dana og íslendinga
getur aldrei orðið fyrr en kröfum
vorum hefir orðið framgengt. Það
er einmitt hið góða samkomulag
og vinátta milli þjóðanna, sem vak-
ir fyrir forsætisráðherra Dana Hans
Hedtoft og menntamálaráðherra
Bomholt, að stofnað verði til með
afhending handritanna og vér ís-
lendingar erum í engum vafa um,
að tilboð þeirra hafi verið gert af
heilum hug og í vináttuskyni, þótt
það beri sorglegan vott um, hve
lítt þeir eru kunnugir hugarfari ís-
lendinga. Ég hygg, að þá hafi brost-
ið kjark til að ganga á móti yfir-
lýsingum safnamannanna og pró-
fessoránna við Hafnarháskóla og
hafi því gripið til þessarar uppá-
stungu, er nefnd hefir verið bæði
Salómonsdómur og Kólumbusar-
egg. Ég lái þessum dönsku ráðherr-
um ekki, að þeir hafa að svo
stöddu ekki treyst sér til að ganga
lengra. Kaupmannahafnarháskóli
telur sig eiga Árnasafn og í Dan-
mörk kemur það ekki fyrir, að
ríkisstjórn og þing virði ekki sjálfs-
ákvörðunarrétt háskólans. Meðan
meiri hluti háskólaráðs í Kaup-
mannahöfn er á móti afhending
handritanna í Árnasafni, mun eng-
in dönsk stjórn þora að ganga í
berhögg við háskólann. En nú hef-
ir það áunnizt á síðustu árum, að
aðeins vantaði 1 atkvæði til þess,
að háskólaráðið samþykkti fyrir
sitt leyti afhending handritanna.
Bendir þetta í þá átt, að sá tími
muni koma, að háskólinn verði fús
á að verða við óskum íslendinga,
ef þeir halda fast óg vel á sínum
málum.
Danir hafa talað um að afhenda
íslendingum handritin að gjöf, et
til þess kemur. Oss er sama, á
hvern hátt þetta verður, en ef oss
auðnaðist að fá öll handritin heim
sem vinargjöf frá Danmörk, ber
oss að sýna Dönum vinsemd á
móti og gefa þeim vinargjöf. Ég
er fús á að stinga upp á, þegar öll
handritin eru komin heim, að Dön-
um verði gefin bygging í Kaup-
mannahöfn, er íslendingar láti reisa
og nefna mætti Institut for is-
landsk Forskning, og þangað
skyldu ljósprentanir allra handrita
sendar, er íslendingar munu taka
að sér að láta gera. Auk þess skyldi
stofnun þessi útbúin öllum ritum,
er varða íslenzk fræði og íslenzka
menning að fornu og nýju og ber
íslendingum einnig að sjá um allan
útbúnað þessarar byggingar. For-
stöðumaður sé Í9lendingur, er sé
nákunnugur bæði dönsku og ís-
lenzku menntalífi og skal honum
m. a. vera falið að snúa á dönsku
þeim ritum íslendinga um menn-
ingu þeirra að fornu og nýju, sem
ætla má, að eigi erindi til Dana og
þeim þætti vænt um að fá. Hér í
Reykjavík skyldi á sama hátt
stofna Institut for dansk Forskn-
ing, sem hefði svipuðu hlutverki
að gegna. Forstöðumaður þess
skyldi vera Dani, er kynni bæði
málin jafnvel og hlutverk hans
væri að þýða á íslenzku þau dönsk
rit um menning þeirra og bók-
menntir, sem ætla mætti, að íslend-
ingum þætti vænt um að fá. Þessi
forstöðumaður gæti verið prófess-
or í dönsku við háskóla vorn og
bæri þá íslendingum að stofna
slíkt embætti. Á þenna hátt og
þenna hátt einan væri unnt að
tryggja vinsamlegt samband milli