Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1954, Qupperneq 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
r
361
NOKKRRR SR CNIR
>
IHANDRITASAFNI Landsbókasafns-
ins (1824, 4to) eru þrjú blöð hálf-
rotin, eða músetin, og á þau skráðar
„Sagnar eftir Þórð Eyvindarson, er
lengi bjó að Sigríðarstöðum í Vestur-
hópi“. Sá bær er nú kominn í eyði fyrir
nokkru.
FORNGRIPIR í SKÁLHOLTI
ÓRÐUR á Sigríðarstöðum var son
Eyvindar er fyrst bjó í Kirkjuskógi
í Dölum og síðar í Árnahúsum á Skóg-
arströnd, en síðast á Þorfinnsstöðum í
Vesturhópi. Eyvindur var Bjarna son,
bónda í Langholti eystra, Ingimundar-
sonar, Bjarnasonar. Eyvindur var fædd
-ur að Langholti 1766, en Þórður í
Kirkjuskógi 1800,
Eyvindur fór frá föður sínum til
Hannesar biskups í Skálhoiti, en flutt-
ist vestur með séra Jóni Gíslasyni að
Hvammi í Hvafnmssveit.
Þegar Eyvindur var vinnumaður í
Skálholti, voru þar ýmsir forngripir,
þar á meðal var stóll einn allmikill
með miklum og fornlegum skurði, bæði
að aftan og á stólbríkunum. Stóll þessi
var brúkaður fyrir hjónastól þegar
hjón voru gefin saman, og tók han.n
tvenn hjón. Það var þá almælt, að þetta
væri stóll Þórgunnu frá Fróðá.
Á þeim tíma var einnig í Skálholti
eirketill, er tók 1% tunnu og var mjög
víður neðan, en mjókkaði um miðjuna.
Hann stóð ávallt á hlóðum úti og hefði
mátt sjóða í honum í einu gamalt naut.
.... f tíð biskupa þeirra, er næstir
voru á undan Hannesi biskupi, var hann
aðeins brúkaður til að sjóða í honum
kú eða nautgrip, er ætíð hafði verið
slátrað til góðgætis heimafólki, þá er
lokið var túnáburði á haustum, og var
það kallað haugkýr. Venja þessi aflagð-
ist í tíð Hannesar biskups, en þá var
ketillinn aðeins brúkaður til ullar-
þvottar.
Einn gripur var járn afar mikið, er
brúkað var fyrir kirkjujárn í Skál-
holti. Það var svo þungt, að vart eða
ekki gat nokkur höggvið með því nema
þrjú högg í senn, þá er klaka skyldi
höggva, og var þó mælt að búið væri
að taka neðan af því þrisvar sinnum.
Hvor tveggja þessi gripur var gefinn
Skálholtskirkju af Bárði úr Bláfelli,
sem nefndur er í Ármannssögu, fyrir
kirkjuleg í Skálholti, en mönnum þeim,
er flyttu sig á kirkjuna, gaf hann það,
sem í katlinum væri. En er það var
aðgætt, virtust það laufblöð ein, er
einkisvirði sýndust. Ei að síður tók
einn maðurinn nokkuð af þeim í vett-
linga sína, en hinu var steypt niður úr
katlinum. En er út kom úr hellinum,
voru laufblöðin orðin að gullpeningum.
Vildu þeir þá snúa aftur í hellinn, en
þá fundu þeir hvergi dyrnar, og hlutu
þeir því frá að hverfa við svo búið.
Það er mælt að til hafi verið saga af
Bárði Bláfelling, sem nú er glötuð. En
þá sögu hafði Eyvindur heyrt, að eitt
sinn hefði Bárður farið suður á Eyr-
ar og keypt þar þrjár tunnur af korni
og borið heim til sín. Hvíldi hann sig
á þremur bæum, en meðan hann stóð
við, pjakkaði hann holur með staf sín-
um í klappir á hverjum bæ og tekur
hver skál tunnu. Voru þær óbreyttar
þá er Eyvindur var eystra, og brúkað-
ar til að geyma í sýru á sumrum. Þórð-
ur hefur gleymt bæarnöfnunum, er
Eyvindur hafði þó tilgreint.
s
(í Þjóðsögum Jóns Árnasonar I, bls.
213—214, er saga af Bergþóri í Bláfelli,
skráð eftir munnmælum í Biskupstung-
um. Hann er einnig nefndur Berg-
þór í Ármannssögu. Er þar um
sama manninn að ræða, sem
Þórður kallar Bárð og sömu at-
vika getið í báðum sögunum, þótt ofur-
litlu skakki. f Þjóðsögunum segir að
Bergþór hafi klappað sýrukerið í klöpp
hjá Bergstöðum í Biskupstungum og
hafi það tekið rúml. 2 tunnur, en hér er
Bárður látinn klappa þrjú sýruker, er
hvert tekur eina tunnu. Þá skakkar og
því að Þjóðsögurnar segja að Bergþór
hafi verið grafinn í Haukadal, en hér
segir að Bárður hafi verið grafinn í
Skálholti. Og svo hefur þessi saga það
fram yfir, að á dögum Hannesar bisk-
ups hafi stafur hellisbúans og soðketill
enn verið til í Skálholti).
GLÆSISKELDA
SUNNAN og austan undir Sauðafelli í
Dölum er kelda ein sem Glæsiskelda
er kölluð. í henni eru þrír pyttir,_ bver
upp undan öðrum, en í efsta pyttinum
á að vera gullkista, en ekki vita menn,
hver hana hefur þar niður látið. Eitt
sinn fóru tveir menn að grafa upp kist-
una og gátu komið reipi í hring, er var
á gaflinum. Fór þá annar ofan undir
kistuna og höfðu þeir hana á loft. Sagði
þá sá, er uppi var: „Nú höfum Við hana
upp, ef guð vill.“ Þá sagði hinn: „Hún
skal upp, hvort sem guð vill eða ekki“.
En í því slitnar hringurinn úr kistunni
og fór hún niður aftur, ofan á þann
er niðri var, og fórst hann þar. Hring-
urinn er síðan í kirkjuhurð á Sauða-
felli, og er á honum letur, sem enginn
getur lesið.
H
(Þessi saga er einnig sögð um guli-
kistu í haugi í Vatnsfjarðarsókn við
ísafjörð og Mókollshaug inn af Kolla-
firði á Ströndum. Er hún því gott dæmi
þess hvernig fólk í ýmsum sveitum
hefur „inniimað" þjóðsögur, þar sem
hægt var að koma því við.
FORNMANNAHAUGAR
ILLUGAHAUGUR er í túninu á 111-
ugastöðum, suður frá bænum og
snýr í út og suður.
Suður og niður frá Grund í Svína-
dal, skammt frá Svínadalsá, eru tveir
hólar, sem kallaðir eru Fornmannahól-
ar. Stærri hóllinn er hér um bil á móti
Holtsbæ og er lág eða laut í haon aust-
anverðan. Eftir 1840 fannst þar höfuð-
kúpa af manni og sást þá á hana út úr
þúfu norðan í hólnum og hefúr fínn-
andinn sagt mér, að það hafi verið
einhver sú stærsta mannskúpa, er hann
hafi séð. Ekki var þar þá gerð nein
frekari rannsókn. — Hinn hóllinn er
nokkuð norðar og vestar í ófærum for-
arflóa og er hann alveg kfiriglóttur ;ög
kúlumyndaður, en nokkrú niinni en
hinn. A.-íig- - -:c-
C_-^Ö®®®<S^J>
— Lífið er ekki réttlátt við mann.
— Það kemur sér sjálfsagt betur fyrir
suma af okkur.