Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1954, Blaðsíða 1
SÆFINNUR MEÐ SEXTÁN SKÓ
ÞAÐ ER NÓG EF HJARTAÐ ER HEITT ' ::SI
VFIR Aðalstræti svífa enn
fornar minningar, þrátt fyrir
nýtízku braginn, sem á það er kom-
inn, þrátt fyrir malbik og stein-
lagðar gangstéttir, þrátt fyrir ið-
andi straum allskonar bíla. Við
Aðalstræti stendur elzta íbúðarhús
bæarins, og syðst að því liggur elzti
kirkjugarður byggðarinnar. Þar
hvíla bein hinna fyrstu kristnu
manna í Reykjavík og þar hvíla
bein margra kynslóða, því að um
rúmlega 8 alda skeið voru fram-
liðnir menn í sókninni bornir þang-
að til hinztu hvíldar. Það var ekki
fyr en haustið 1838 að fyrsta gröf-
in var tekin í kirkjugarðinum á
Melunum.
Næsta hús við kirkjugarðinn er
Aðalstræti 9 og í því er Gildaskál-
inn. Þar ganga margir menn út og
inn á hverjum degi, og enn fleiri
ganga eftir stéttinni þar fyrir fram-
an. En hversu margir af þessum
mönnum munu þá hugsa um það,
eða hafa hugmynd um, að þarna
undir gangstéttinni er elzta mann-
virki í þessum bæ og ef til vill elzta
mannvirki á íslandi? Þar er brunn-
urinn gamli, sem var aðalvatnsból
Reykvíkinga fram að 1909 eða þang-
að til vatnsveitan kom. Skúli
Magnússon segir í lýsingu Gull-
bringu- og Kjósarsýslu, að brunn-
ur þessi hafi heitið Ingólfsbrunnur,
og verið kendur við Ingólf Arn-
arson. Klemens Jónsson segir í
Sögu Reykjavíkur, að þarna hafi
eflaust verið vatnsból Víkur frá
landnámstíð. í þennan brunn hafa
því Reykvíkingar sótt vatn um
rúmlega þúsund ára skeið. Slíkum
stað mundi hafa verið meiri sóíni
sýndur, ef hann hefði verið í ein-
hverri útlendri borg, heldur en sá
að byrgja hann og þekja yfir með
gangstéttarhellum.
Brunnur þessi kom mjög við sögu
Reykjavíkur um aldir, eins og eðli-
legt er, því að vatnsbólið er lífs-
lind fyrir hvert byggt ból. Þangað
sóttu eigi aðeins Víkurmenn vatn,
heldur einnig þeir, sem áttu heima
í hjáleigunum Suðurbæ og Grjóta.
Og í Jarðabókinni er þess getið, að
þeir sem áttu heima í hjáleigunum
Landakoti og Götuhúsum, hafi orð-
ið að sækja vatn sitt í Víkurbrunn,
eða Hlíðarhúsa. Og um Arnarhól
er þess getið, að þar þrjóti vatns-
ból oft og verði því í Víkurland
að sækja.
Þegar verksmiðjurnar voru reist-
ar varð brunnurinn þýðingarmeiri
’tt Á
Sæfinnur Hannesson
en áður, því að nú þurfti hann að
sjá mörgum sinnum fleira fólki
fyrir vatni. Og enn eykst þýðing
hans þegar Reykjavík fær kaup-
staðarréttindi og Kvosin fer að
byggjast fyrir alvöru. Þá fjölgar
fólki mjög og vatnsnotkun eykst
stórkostlega um leið. Og svo er
komið nokkru eftir aldamótin 1800,
þegar Fredensberg var orðinn fó-
geti hér, að þá tæmdist brunnur-