Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1954, Blaðsíða 2

< LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
z 662
inn oft og einatt, og varð þá að
leita til uppsprettunnar hjá Brunn-
húsum. En það þótti óþægilegt, því
að þangað var enginn vegur. Hér
hefir þó verið um sjálfskaparvíti að
ræða, brunnurinn ekki stækkaður
þegar fólki fjölgaði og vatnsþörfin
jókst margfaldlega.
Sennilegt er að vinda hafi upp-
haflega verið á brunninum og vatn-
ið dregið upp úr honum með hand-
afli. Ekki veit ég hvort dæla hefir
verið komin í hann áður en Reykja-
vík varð kaupstaður, en nú hófst
Frydensberg handa um að gera við
brunninn og lét setja í hann dælu,
sem kostaði 50 ríkisdali og var
þeirri upphæð jafnað niður á bæ-
arbúa. Eftir þetta er brunnurinn
hvorki kallaður Ingólfsbrunnur né
Víkurbrunnur, heldur fær hann
nýtt nafn, gert samkvæmt þeirrar
tíðar reykvísku, og kallaður „póst-
ur“ eða „vatnspóstur". Þegar
prentsmiðjan var svo flutt úr Viðey
og sett niður í Bergmannshúsi þar
rétt hjá, breyttist þetta nafn og
var brunnurinn nú kallaður „prent-
smiðjupóstur“ og helt því nafni
þangað til hann var lagður nið-
ur.
Vegna þess að víða var langur
vatnsburður frá bruhninum, skap-
aðist í bænum sérstök atvinna við
að bera vatn, og urðu þeir margir,
er þá atvinnu stunduðu, bæði karl-
ar og konur. Voru þessir vatnsber-
ar nefndir „vatnskarlar" og „vatns-
kerlingar“. Völdust gjarna til þess
starfa þeir, sem eitthvað voru öðru-
vísi en fólk er flest, því að allir
gátu borið vatn, ef þeir höfðu þol
og krafta til þess, enda þótt þeim
væri ósýnt um öll önnur verk.
Með aukinni byggð og vaxandi
fólksfjölda í bænum, fjölgaði þeim,
er þessa atvinnu stunduðu og urðu
vatnsberarnir sérstök stétt í bæar-
félaginu. Ekki höfðu þeir þó neina
samvinnu milli sín um hag sinn og
réttindi, heldur varð hver að
heimta sinn rétt sjálfur, og hann
var aðallega fólginn í því að kom-
ast að vatnsbólinu og láta ekki
aðra stjaka sér frá. Varð því oft
hávaði mikill og þrætur hjá
„prentsmiðjupóstinum“ er margir
komu þar að í senn og hver vildi
verða fyrstur að fá vatn í sínar föt-
ur. Höfðu unglingar mikið gaman
að slíkum brýnum og spöruðu ekki
að stríða vatnsberunum, en þeir
þoldu það flestir illa og voru skap-
bráðir. Vatnsberarnir voru ekki í
miklu áliti meðal bæarmanna, og
gerðu sér allir að skyldu að líta
niður á þá, sem einhverjar óæðri
verur. Strákunum helzt því uppi
að skaprauna þéim og hrekkja þá,
kasta í þá snjó á vetrum og hrossa-
taði á sumrum, þrífa í föturnar svo
að heltist niður úr þeim og leika
ýmis fleiri óknyttabrögð. Var og
ekki laust við að þeir væri spattaðir
upp af hinum eldri, sem höfðu
gaman af að sjá þessi alnbogabörn
þjóðfélagsins æsast og þusa af
magnlausri reiði, vegna þess að
þau gátu ekki hefnt sín. Vatnsber-
arnir áttu því í sífelldu stríði,
stundum innbyrðis, eða þá við
götustráka og óhlutvanda menn.
En sómatilfinningu höfðu þeir og
hún kom fram í því að það voru
óskráð lög á meðal þeirra, að eng-
inn mætti taka atvinnu frá öðrum.
Þess vegna báru sömu vatnsber-
arnir vatn í sömu húsin ár eftir
ár. •
Þegar vatnsberarnir höfðu safn-
azt að brunninum á morgnana og
hrotan út af því, í hvaða röð þeir
ætti að taka vatnið, var.um garð
gengin, þá tóku þeir upp léttara
hjal og sögðu hver öðrum fréttir.
Varð því hjá brunninum aðalmið-
stöð frétta og bæarslúðurs, þegar
hver sagði allt er hann vissí úr
„sínum“ húsum, og síðan dreifðust
sögurnar með þeim um allan bæ-
inn, sumum kærkomnar, öðrum til
I
gremju og leiðinda eins og gengur.
Allir vissu hvernig fréttirnar bár-
ust, og það varð ekki til þess að
auka virðingu né vinsældir vatns-
beranna. Þó gátu fínu frúrnar ekki
setið á sér að leita frétta, hver hjá
sínum vatnsbera, þótt þær hefði*
skömm á þeim. Það var sá aldar-
andi á þeim dögum í Reykjavík að
menn höfðu gaman af að tala um
náungann, og þá var síður spurt
að því sem vel væri um hann, held-
ur en hitt er honum mætti til
hnjóðs eða áfellis verða. Þetta er
alkunnur smábæarbragur, og hafði
Reykjavík svo sem ekki neitt
einkaleyfi á honum.
En ekki voru allir vatnsberar
með því marki brendir að bera út
óhróðurssögur um náungann. Að
minnsta kosti var sá maður, er hér
skal sagt frá, undantekning frá
þeirri reglu. Það var Sæfinnur
Hannesson, þekktastur undir nafn-
inu Sæfinnur með 16 skó. Hann bar
hér vatn um aldarfjórðung, ein-
mitt á þeim tíma er vatnsberastétt- '
in var einna fjölmennust. Hann
var hinn ókrýndi konungur þeirr-
ar stéttar, og héfir í minningunni
orðið samnefnari ailra vatnsbera í
Reykjavík, tákn og ímynd hinnar
horfnu stéttar. Og stéttinni er sómi
að því. Það hefði því virzt eðlileg-
ast að hann hefði verið valinn fyr-
irmynd að táknrænu minnismerki
stéttarinnar. En þó er hætt við að
sú mynd hefði ekki fallið í geð
þeim mönnum, er einkum hafa sett
það út á „Vatnsbera“ Ásmundar
Sveinssonar að hann sé svo af-
skræmislegur, að hann sé vatns-
bera stéttinni til óvirðingar.
Það var ekki glæsimennska sem
hóf nafn Sæfinns upp úr hópi
hinna nafnlausu og nafngetnu
vatnsbera, því að hann var óglæsi-
legastur allra vatnsbera hér í bæn-
um. En eiginleikar hans, geðprýði,
ráðvendni, kurteisi og gott hjarta-
lag, lyftu honum í minningunni á