Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1955, Blaðsíða 14

! LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
£ 42
Eldlendingar
urðu fyrir 99villimennsku44 hvítra manna
' CUNNAN við suðurodda Amer-
j ^ íku er ey, sem efnist Eldland,
( eða Tierra del Fuego, eins og hún
f er nefnd þar syðra. Ey þessa fann
r Magellan 1520, er hann sigldi suður
f um Ameríku og eftir sundi því,
[ sem enn er við hann kennt. Þá átti
f þarna heima sérstakur flokkur
[ Indíána, sem kallaðir eru Ona.
f Höfðu þeir átt þarna heima öldum
\ saman og höfðu samlagað sig nátt-
f úru landsins. Voru lifnaðarhættir
f þeirra mjög fábrotnir. Lifðu þeir
nær eingÖngu á veiðum, og aðal
1 veiðidýrið var „guanoco“. Er það
! í ætt við Lamadýrið, en var vilt.
f Var það Indíánum þarna jafn þarf-
f legt eins og bison-nautin voru Indí-
f ánum í Norður Ameríku, því að af
f þeim fengu þeir flestar nauðsynj-
| ar sínar. Kjötið höfðu þeir til mat-
f ar, skinnin höfðu þeir í klæðnað
f handa sér, sinarnar voru notaðar
* til þess að sauma fötin, en úr bein-
í unum gerðu þeir sér verkfæri og
t vopn.
f Á næstu öldum eftir að Magellan
f fann sjóleiðina þarna fyrir Kap
f Horn, sigldu mörg skip þá leið.
f Komu þau þá jafnaðarlega við á
\ Eldlandi, en mennhöfðuekkiönnur
f mök við Indíána en myrða þá, sem
[ þeir komust í færi við, eða þá að
stela börnum og unglingum til þess
[ að hafa til sýnis í menningarlönd-
t unum svokölluðu, eins og einhver
f viðundur veraldar.
f Það var þó ekki fyr en um 1880
f að Eldlendingar urðu alvarlega fyr-
ir barðinu á menningu hvítra
manna. Um þær mundir flaug út
sú saga, að gullnámur mundu vera
^ á Eldlandi. Afleiðingin varð sú að
ævintýramenn og misindismenn
streymdu þangað í stórhópum, til
þess að verða ríkir á einni svip-
stund.
Þeim tókst ekki að finna gull,
en hitt tókst þeim að brytja niður
þá Indíána, sem urðu á vegi þeirra.
Þetta var þó aðeins upphafið að
hörmungum hinna innbornu eyar-
skeggja. í fótspor gullleitarmann-
anna komu sauðfjárræktarmenn og
settust að á eynni. Það var um
aldamótin. Þá keyrði fyrst um
þverbak.
Landnemamir lögðu undir sig
stór svæði og girtu þau með gadda-
vír. Þeir skeyttu ekkert um, að
þetta voru máske beztu veiðilönd
Indíána. Þeir drápu niður veiði-
dýrin, svo að Indíánar höfðu ekk-
ert að hfa á.
En þegar veiðidýrin voru farin,
tóku Indíánar upp á því að veiða
sauðfé bændanna, hina hvítu
guanocos, eins og þeir kölluðu
kindurnar. Afleiðingin varð sú, að
hvítir menn settu fé til höfuðs
Indíánum, lofuðu að greiða eitt
sterlingspund fyrir hver tvö af-
skorin eyru. Misindismenn og
glæpamenn lögðu þá út á veiðar.
En nú voru það ekki dýr, sem veiða
skyldi, heldur menn, Indíánarnir,
sem átt höfðu land þetta frá ó-
munatíð. Þessar mannveiðar voru
stundaðar af miklu kappi, og sum-
ir höfðu þær beint fyrir atvinnu-
veg. Er getið um einn mann, sem
hafi unnið sér inn 432 sterlingspund
á einu ári fyrir manndráp.
Indíánar stóðu varnarlausir gegn
þessari villimennsku. Þeir höfðu
ekki önnur vopn en boga og bein-
yddar örvar. Þeir gátu því ekk-
ert viðnám veitt. En í örvílnan
sinni reyndu þeir að hefna sín á
sauðfé bænda. Upphaflega höfðu
þeir veitt kindur til þess að afla
sér matar. En nú drápu þeir þær
niður af hefnigirni. Þeir brutu
girðingarnar, tvístruðu fénu um
allt og siguðu hundum sínum á
það, en hundarnir voru grimmir og
bitu féð unnvörpum til bana.
Þessar hefndarráðstafanir urðu
aðeins til þess að trylla illt skap
hvítu mannanna. Og nú voru
mannaveiðarnar reknar í enn
stærri stíl en nokkuru sinni fyr og
verður ekki með orðum lýst hin-
um hryllilegu grimmdarverkum,
er framin voru í sambandi við það.
Hvítu mennirnir fundu upp á hin-
um djöfullegustu aðferðum til þess
að útrýma Indíánum. Ef þeir náðu
barni lifandi, sýktu þeir það með
einhverjum næmum sjúkdómi og
slepptu því svo, til þess að það
gæti borið sjúkdóminn til ættingja
sinna. Eitruðu kjöti var og dreift
út, til þess að hinir hungruðu Indí-
ánar skyldi hirða það og leggja sér
til munns.
En nú fóru sögur um þessi fá-
heyrðu grimmdarverk að berast út
og stjórnarvöldunum leizt ekki á
blikuna. Afréðu þau að grípa í
taumana, en ráðstafanir þeirra
urðu aðeins til að gera illt verra.
Indíánum var smalað saman og
þeir handteknir og fluttir úr landi.
Sumir voru fluttir til Dawson-ey-
ar, aðrir settir í nokkurs konar
fangabúðir. Vegna viðbrigðanna
hrundu þeir niður. Þessir menn,
sem höfðu verið frjáls náttúrunnar
börn, þoldu ekki viðbrigðin og
ófrelsið.
★
Þessi frásögn er höfð eítir dr.
Martin Gusinde, mannfræðing og
prófessor við kaþólska háskólann í
Washington. Hann fór til Eldlands