Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1955, Blaðsíða 4

520
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

arssyni í Görðum, er þá var ný-
kominn út á Evrarbakka, að hann
helgaði Örn. „Þormóður skaut þá
skot svo langt af handboga, að fall
Arnar varð í örskotshelgi hans“.
Má á þessu sjá, að Þormóður hefur
verið íþróttamaður og nafnkunnur
bogmaður. Synir Þjóstars hafa því
þegar gert garðinn frægan, þótt
ekki fari af þeim neinar sögur. Og
allt írá þeim tíma hafa Garðar ver-
ið merkur staður.
Kirkja hefur sennilega verið
reist þar skömmu eftir kristnitöku.
Var hún helguð Pétri postula og
er til skrá um presta þar síðan
1284. Þar var í gamla kirkjugarð-
inum svonefndur „vökumaður“.
Var það trú hér á landi um eitt
skeið, að sá, sem fvrstur væri graf-
inn í kirkjugarði, rotnaði ekki,
heldur heldi stöðugt vörð um garð-
inn. Segir sagan, að eitt sinn er
verið var að taka gröf í útnorður-
horni kirkjugarðsins „áður en hann
væri færður inn“, þá var komið
niður á rauðklæddan mann, órot-
inn, og skipaði prestur að bvrgja
gröfina þegar. Þetta hefur átt að
vera einhver fornmaður í litklæð-
um, og hann vakir enn yfir kirkj-
unni, sem nú er líka utangarðs.
Torfkirkja var í Görðum öld
fram af öld. En um miðja fyrri öld
er komin þar timburkirkja. Hún
entist illa og var orðin óhæf til
messugerðar 1878. Þá var Þórarinn
Böðvarsson prestur að Görðum.
Hann vildi að söfnuðurinn tæki að
sér kirkjuna og flytti hana til
Hafnarfjarðar, en þar var þá meg-
inhluti safnaðarins. Sóknarnefndin
mun ekki hafa trevst sér til þessa,
og varð það því úr, að ný kirkja
var reist að Görðum og var hún
hlaðin úr steini. Þvkir mér líklegt
að notað hafi verið kalk úr Esjunni
til þess að líma griótið saman. Var
kalkbrennslan í Reykjavík þá í
fullum gangi, og þeir munu hafa
verið vel kunnugir Egill Egilsen
forstjóri kalkbrennslunnar og séra
Þórarinn Böðvarsson. Kirkja þessi
var reist árið 1879. Þótti hún
merkilegt hús.
Þegar kom fram yfir aldamótin
var farið að tala um það í fullri
alvöru að reisa nýa kirkju í Hafn-
arfirði, og var séra Jens Pálsson
því mjög fvlgjandi. Hann átti þá
2500 kr hjá kirkjunni, en bauðst
til þess að láta þá skuld falla niður,
ef söfnuðurinn vildi taka kirkjuna
að sér og reisa nýtt guðshús í
Hafnarfirði. Varð það svo úr, að
með samningi gerðum 6. marz 1910,
afhenti hann sóknarnefnd Garða-
kirkju til umsjónar og fjárhalds,
og með þessum samningi gaf hann
eftir skuld kirkjunnar við sig.
Eigi varð þó úr því þá þegar að
farið væri að reisa kirkju í Hafn-
arfirði. En það sem reið bagga-
muninn í því efni var stofnun frí-
kirkiusafnaðar í Hafnarfirði vet-
urinn 1913, og að hafin var bygg-
ing fríkirkju bar þegar á sama ári.
Þá vildi þjóðkirkjusöfnuðurinn
ekki láta sitt eftir liggja og reisti
þar kirkju árið eftir. Var þá ákveð-
ið að leggja Garðakirkju niður og
flytja gripi hennar í nýu kirkjuna.
Þykir rétt að birta hér skrá yfir þá
gripi, er Hafnarfjarðarkirkja fekk
hjá Garðakirkju:
Altaristafla (olíumálverk af upp-
risu Krists), harmoníum, skírnar-
fontur úr nýsilfri á tréfæti, tvö
sálmanúmerasojöld með tölum, 16
kerta ljósahjálmur úr látúni, 8
kerta ljósahjálmur kominn frá
dómkirkjunni í Reykjavík, 6 kerta
liósahjálmur, 4 kerta glertalna-
hjálmur, tvær þríarmaðar ljóslilj-
ur úr látúni, 9 þríarmaðar ljósa-
liljur frá dómkirkjunni í Reykja-
vík, þrennir altarisstjakar og
fylgdu þeim tvö kertahvlki úr
pjátri, kirkjukaleikur úr silfri með
patínu úr sama efni, oblátudósir
úr nýsilfri, lítill þjónustukaleikur
úr nýsilfri með tréhylki, lítill gam-
all þjónustukaleikur úr tini o. fl.
Auk þessa voru öll altarisklæði,
gömul og ný, og ennfremur graftól.
Inni í kirkjunni að Görðum voru
8 minningarspjöld á veggjum. Þau
voru ekki flutt til Hafnarfjarðar,
heldur í Þjóðminjasafnið og eru nú
geymd þar. (Á safninu er einnig
fjöldi gripa frá Garðakirkju).
Seinasta guðsþjónusta var hald-
in í Garðakirkju 23. sunnudag eftir
trmitatis 1914 (15. nóvember), en
Pftfilkirkjuna nýu í Hafnarfirði
vígðí Þórhallur Bjarnarson biskup
20. desember sama ár.
Kom nú til orða að selja Garða-
kirkju til þess að afla fjár vegna
kirkjubyggingarinnar, en það fórst
þó fyrir. Stóð nú Garðakirkja auð
og hrörnaði óðum, svo að blöskraði
öllum þeim, sem báru hlýan hug
til hennar. Og árið 1916 bundust
10 menn samtökum um að biarga
kirkjunni. Það voru þeir: Ágúst
Flvgenring kaupmaður, Carl
Proppé kaupmaður, Chr. Zimsen
umboðsmaður, Einar Þorgilsson
kaupmaður, Gunnar Egilsson skipa
-miðlari, Jes Zimsen kaupmaður,
Jón Einarsson verkstjóri, dr. Jón
Þorkelsson, Sigurgeir Gíslason
verkstjóri og Þórarinn Egilsson
útgerðarmáður. Eru þeir nú allir
látnir, nema inn síðast nefndi.
Einhver viðgerð fór nú fram á
gömlu kirkjunni, en dugði lítt.
Tímans tönn gnagaði viði kirkj-
unnar jafnt og þétt, þótt lítið bæri
á. Seinast var svo komið, að menn
óttuðust að turninn mundi hrynja.
Þá var hann rifinn, þakið tekið af
og allt rifið úr kirkjunni innan
veggja. Síðan hefur steintóttin
staðið þarna gnapandi um langa
hríð, en hún hefur látið furðu lítið
á sjá. Vindar hafa gnauðað á henni,
regnið hefur lamið hana, frost og
snjór hafa kreist hana köldum
greipum, en hún stóðst allt þetta.
Má á því sjá hve vel hef-
ur verið gengið frá veggjunum.