Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1955, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
525
r '
Þrjár mismunandi myndir af Marz. Myndin lengst til vinstri var tekin við rauða birtu, svo að sér í gegnum blámóð-
una á stóra dökkva bletti, sem menn halda að sé gróðurlendur, en ljósu svæðin eru gul eyðimörk. Miðmyndin er tek-
in við blátt Ijós og þar kemur ágætlega fram jökulhettan, sem er á suðurskautinu. Á þessari mynd virðist skýja-
hjúpur vera um miðbik stjörnunnar, en byrjað er að skyggja vinstra megin. Myndin lengst til hægri er tekin við gult
ljós og koma þar fram þokumekkir.
að flatarmáli, eða aðeins minni
heldur en Texas-ríki. Er þetta sú
mesta breyting, sem menn hafa
orðið varir við á Marz, síðan upp-
dráttur var fyrst gerður af honum
fyrir 125 árum.
Ekki var þessi blettur allur jafn-
litur, fremur en aðrir blettir á
Marz. Yirtist hann með röndum og
brotum, sem geta stafað af lands-
lagi, en mjög er erfitt að átta sig
á, því að þessar línur líktust mest
blýantstryki, sem maður hefur
reynt að núa af með fingrinum. Ég
býst við að hér sé um að ræða þá
„skurði“, sem áður var talað um,
en get þó ekki fullyrt neitt um það.
Þetta er mjög merkileg uppgötv-
un, því að hún sýnir, að ekki er
jafnt og stöðugt hlutfall milli
dökkvu blettanna á Marz og sand-
auðnanna þar. Þykir nú sennileg-
ast að þessir dökkvu blettir, sem
koma og hverfa, sé einhvers konar
gróður, sem þýtur skyndilega upp
úr sandinum. Liturinn á þessu
breytist líka á haustin, eins og á
gróðri jarðar, fölnar, verður brúnn
og jafnvel rauður. Líffræðingar
halda að þessum gróðri á Marz
muni svipa eitthvað til skófanna
hér á jörðu, en þær geta vaxið alls
staðar, jafnvel á hæstu fjallatind-
um. En til þess að rannsaka þetta
betur, verður nú að gera tilraunir
með ræktun skófa við sem líkust
skilyrði jarðvegar og hita og eru á
Marz.
Þessir grænu blettir sýna, að
Marz er enn eigi dauður hnöttur.
Af þeim má ráða að þar þróast líf,
með einhverjum hætti. Ef svo væri
ekki, mundu vindar hafa borið
sandinn út um allt og gert allt yfir-
borð hnattarins samlitt. Það verður
nú fróðlegt að sjá hvernig þessum
blettum verður háttað þegar Marz
verður næst jörðu, aðeins í
35.300.000 mílna fjarlægð, en það
verður árið 1956.
★ ★ 'k
AÐFARANÓTT 2. júlí 1954 var
Marz næst jörðu að þessu sinni.
Síðan fór hann að fjarlægjast, en
vér heldum samt áfram rannsókn-
um vorum þangað til í september.
En þá sýndist hnötturinn svo lítill
sökum fjarlægðar, að vér urðum
að hætta. Höfðum vér þá alls tekið
20.000 myndir af honum, og þær
hafa heppnazt svo vel, að jafnvel
með skjótri athugun hafa þær auk-
ið mjög þekkingu vora á þessum
nágranna.
Vér notuðum mismunandi .lita
framkallara, eins og ljósmynda-
smiðir gera þegar þeir vilja ná
fram sérstökum einkennum á lands
-lagsmyndum. Úr bláa litnum feng-
um vér mynd, er sýndi alveg nýtt
fyrirbæri. Það voru hringar um-
hverfis stjörnuna, svipaðir þeim,
sem eru umhverfis Júpíter og Sat-
úrnus, en miklu daufari. Yirtust
þeir vera samhliða miðbaug Marz.
Myndir úr bláu baði sýndu einnig
ský eða þoku, sem ýmist hvarf eða
kom fram aftur. Á þeim mátti
einnig líta bláhvít ský við norður-
pól Marz þegar haustaði, og hurfu
þau ýmist eða birtust aftur. Virð-
ist helzt sem hér muni vera um
ískrystalla að ræða, svipaða og í
„cirrus“-skýum þeim, sem oft sjást
hátt á lofti hér á jörð. Má vera að
þessi ský falli til jarðar við heim-
skautin á Marz sem hrím.
Á öðrum breiddargráðum Marz
sáum vér Ijómandi hvítblá ský á
sveimi í maí og júní. Þau voru svo
breytileg, að svipur stjörnunnar
breyttist frá nótt til nætur.
Á myndum, sem látnar voru í
gult bað, komu fram stór gul ský,