Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1955, Side 12

f 528 T
W LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
Zigurður A. Magnússon:
VONLAUSIR
k NDLIT hans var rist rúnum
þungrar reynslu, margra mót-
vinda. Sólin hafði brennt það svo,
að það bar lit moldarinnar, sem
hann var runninn úr og hafði rækt-
að frá barnæsku. í augum hans var
kulnandi glóð gamalla vona.
Drættirnir voru hrjúfir, hrukk-
urnar djúpar, hárið gránandi. Axl-
irnar signar af þungum byrðum
— höndin kreppt eftir þúsund gríp
um skóflu og plóg á sólheitum akr-
inum. Göngulag hans minnti á
gamlan húðarjálk, sem er að slig-
ast undir þungri byrði. Fötin voru
tötrar.
Hann var öreigi — uppflosnaður
öreigi í framandi landi. Hann hafði
alla tíð haft til hnífs og skeiðar með
sáru striti — og lifað í voninni um
bætta aðbúð, betri tíma. Nú var
stritið horfið og vonin — og mat-
inn þá hann af útlendingum. Hann
átti í rauninni ekkert eftir nema
líkamann, marghrjáðan og úr sér
genginn í amstri horfinna baráttu-
dægra.
Hann var Búlgari og bjó ásamt
sjö hundruð löndum sínum í flótta-
mannabúðum suður á Attíkuskaga,
nálægt Aþenu. Hér hefur hann
búið í þrjú ár, reikað um aðgerða-
laus, lifað á matgjöfum stjórnar-
innar, séð vonina um nýtt líf fjar-
lægjast með hverjum degi. Því
hann er gamall orðinn, og löndin,
sem taka við mörgum þjáningar-
bræðra hans, taka ekki gjarna við
lúnum öldungum. Þau vilja æsku-
menn, starfshæfa og vinnufúsa.
Hann er því úrkula vonar um batn-
andi kjör um ófyrirsjáanlega fram-
tíð.
En hví er hann hingað kominn?
Hvaða öfl hafa rekið hann niður í
þessa gröf lifandi hræa, sem á
mætti rita: „Sá, sem hingað kem-
ur, á sjaldan afturkvæmt"? Er til
nokkuð hlutskipti verra en að
rotna lifandi?
Hann talar ekki grísku, svo ég
verð að tala við hann með túlki.
„Hvers vegna komstu hingað?“
„Þeir rændu mig frelsinu. Tóku
son minn af lífi fyrir róg persónu-
legra óvildarmanna. Tóku af mér
jarðarskikann og gáfu öðrum.
Sendu mig í vinnubúðir. Við þræl-
uðum myrkranna á milli við illa
aðbúð og rýran kost undir gæzlu
vopnaðra varðmanna. Ég hafði,
mér vitanlega, ekkert til saka unn-
ið, og mér hélt við sturlun, þegar
ég hugsaði um son minn og jörð-
ina. Til allrar lukku var konan mín
dáin. Eftir margra mánaða þrælk-
un var ég að þrotum kominn, og
þá ákváðum við, nokkrir félagar,
að komast undan um nótt. Mér var
orðið sama, hvort ég lifði eða yrði
skotinn Svo við fórum yfir fjöll-
in, ferðuðumst á nóttunni í heila
viku, oft matarlausir. Stundum
gáfu bændurnir okkur bita, en við
vorum hræddir um, að meðal
þeirra leyndust óvinir, og þeir, sem
við hittum, voru hræddir við
stjórnina. Oftast stálum við mat,
drápum fé eða rændum ávöxtum
í görðunum. Og þannig komumst
við hingað'*.
„Hvernig komust þið burt frá
búðunum?“
„Við þekktum einn vörðinn.
Hann var úr okkar byggðarlagi,
sonur nágranna míns. Ég vissi, að
hann var góður drengur, þótt hann
tryði á hið nýja skipulag, og hann
varð við bón okkar eftir langar
fortölur. Hann lét okkur vita um
örugga leið og lofaði að láta sem
hann sæi ekki til okkar. Það var
hættulegt, en það tókst með hjálp
heilagrar guðsmóður“.
„Þóttu ykkur umskiptin góð,
þegar hingað kom?“
„Ég veit ekki. Það var mjög af
okkur dregið eftir ferðalagið. Einn
okkar fimm hafði gefizt upp: Við
hinir vorum aðframkomnir, og
vorum því sárfegnir mat og húsa-
skjóli. En nú eru liðin þrjú ár.
Tveir af félögum mínum eru farn-
ir yfir hafið og hafa byrjað nýtt
líf. Þeir voru ungir og stæltir.
Tveir erum við eftir og höfum htla
von um betra hlutskipti. Við meg-
um að vísu um frjálst höfuð
strjúka og fáum nægan mat. En
hér í þessum búðum verðum við
að dvelja. Við verðum að vera ínn-
an veggja þeirra frá sólsetri til
sólaruppkomu. Á daginn getum við
reikað um. En slíkt líf er ekki
fyrir mig. Ég vil vinna fyrir mat
mínum. En hér er enga vinnu að
fá, því fólkið er svo margt. Fram-
undan er ekkert nema gröfin. Ég
sé samt ekki eftir að hafa komið.
Hálft frelsi er betra en ekkert
frelsi — iðjuleysi er betra en
miskunnarlaus þrælkun. Og fólkið
í þessu landi er okkur gott, þrátt
fyrir það að orðið „Búlgari“ hefur
öldum saman verið skammaryrði á
vörum Grikkja.“
---O-----
Nokkrum dögum síðar er ég við-
staddur, þegar tveir drengir, eÉefu
og tólf ára, eru teknir til viðtals.
Þeir hafa komið til búðanna einir
x