Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1955, Blaðsíða 4

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
60Q
ritinu eigi alls fyrir löngu (1954)
að öðru sæmileg grein, um van-
rækslu í kirkjugöngu, sem ekki gaf
þessu gaum. Ég hafði reyndar fyr-
ir löngu i sama riti (1936) sýnt
fram á, að gefnu tilefni, að útvarps-
messurnar gerðu sitt gagn og
myndu.gera það, ef vel væri að
staðið, og þessi nær 20 ára tími,
sem síðan er liðinn, hefir styrkt,
en ekki veikt, þann vitnisburð. Eða
hver vill nú, af raunsæjum krist-
indóms-unnendum, missa þær? —
Sem sagt: Það ber að halda út-
varpsmessunum sem algerlega
fastri tilhögun innan kirkjuboð-
skaparins, enda m. a. ljóst, að
þannig koma?t ótal fleiri mann-
eskjur í samhand við þann boð-
skap en nokkurntíma væri hugs-
anlegt, að kirkjugöngur hér á landi
orkuðu. Þetta verða menn að horf-
ast í ,augu við, annað er gersam-
lega út í hött. En hitt er annað
mál, eins og vikið var að fyrr, að
ýmislegt mætti í því efni færa til
betri og hentari vegar en nú er —
að beztu manna yfirsýn, t. d. um
framkvæmd þessara guðsþjónusta
og tímann fyrir þær gagnvart
kirkjumessunum, sem vitaskuld
einnig mega færast til frá því, sem
verið hefir áður undir allt öðrum
og erfiðari háttum með þjóðinni.
Hér eru ekki tök á að fara ná-
kvæmar út í þessi atriði, enda er
almenningur orðinn þessu öllu
kunnugur. En á þessu máli má ekki
sofa.
Eitt er enn vert að taka fram
í þessu sambandi, sem ótvírætt
hefir möguleika til þess að laða
fólkið að, hvort sem er til þess
að hlýða á messugerðir í kirkjum
eða útvarpaðar messur. Það er
söngurinn, söngur kirkjukóranna,
sem mjög hefur færzt í aukana og
að jafnaði eru einna bezt tök á úr
kirkjunum í Reykjavík, þótt víða
annarsstaðar sé nú einnig orðið
gott. Menn njóta hans meir og
meir, að nær allra dómi, en í því
efni virðast þó ríkja tvær stefnur
eða skoðanir: Fjöldi fólks vill nú
orðið fá að njóta söngsins eins og
hann er fluttur af list af æfðum
söngkórum; aðrir telja, að a^menn-
ir kirkjugestir eigi líka að taka
þátt í honum, „taka undir“ ef svo
mætti segja, syngja með, sem þó
með vissu gengur misjafnlega og
getur truflað hina fyllstu nautn
kórsöngsins, en við útvarpsmess-
urnar losna menn að miklu leyti við
slíkt. Það skal enn sagt: Viðhorfin
eru breytt. „Kirkjugestasöngurinn“
virðist nú eiga meira heima við
aðrar guðræknisamkomur en
kirkjumessur með tiltölulega fjöl-
mennum æfðum söngkórum o. s.
frv. —
EN HVAÐ er svo meira að segja
um kirkjurnar sjálfar, ef þróunin
svo sem ósjálfrátt fer í þessa átt?
Má t. d. í samræmi við ný viðhorf,
hugsa til að leggja einhverar þeirra
niður — má hætta við að byggja
sumar, er nú eða brátt gæti staðið
til að reisa? Hér er að vísu aðeins
að tala um það, er kalla mætti
áþreifing á málefninu, en eigi neitt
lokaorð. Framkvæmd kirkjubygg-
inganna verða vitaskuld hlutaðeig-
endur sjálfir að fara að íhuga
gaumgæfilega og taka síðan úr-
slita-ákvarðanir, af eða á, eftir því
sem þeim þykir hæfa. Og verður
það þá allt á þeirra ábyrgð.
Vegna neyðarástands í þessum
húsakosti mun þurfa, telja menn,
að reisa eigi fáar kirkjur á kom-
andi árum, víðs vegar um landið.
Hvernig verða þær kirkjur? Verð-
ur þar um nokkura bót að ræða, í
þeirri veru, er ég hefi talað um?
En hér er, eins og gefur að skilja,
ekki aðeins um hið ytra útlit að
tala, sem menn geta þó sagt ýmis-
legt um og virðist, eins og fleira,
nú á tímum til þess fallið fremur
að draga hugi manna niður á við
en hefja þá upp. Nokkrar kirkjur
eru þegar komnar upp á síðari tím-
um, sem una mætti við um hríð, en
ekki mikið meira. — Átakanlegt
dæmi um la.uslopahátt í ráðstöfun
þessara mála, og raunar táknrænt,
er ástandið í kirkjubyggingarmál-
um Reykjavíkur og nokkurra ann-
ara merkisstaða, — þótt presta
vanti nú engan veginn þar; og víst
er ástæða til að ætla, að þeir geti
við núverandi aðstæður gert mikið
gagn sem kennimenn og kennend-
ur (og kennarar) í fullri þjónustu
við fólkið, eldra og yngra. En svo
var að þessu hrapað, sem ekki er
fordæmi fyrir, að kirkju hafa nú
ekki allir Reykjavíkurprestarnir
eða engir af þeim nýju og lítur út
fyrir, að dráttur verði enn á því.
Við þetta bætist svo það, sem al-
kunna er á íslandi, að kirkjubygg-
ingar eiga næsta erfitt uppdráttar
og sitja á haka fyrir öðrum fram-
kvæmdum. Vegna afskifta minna
af þessum málum um árabil, og nú
að síðustu hér í bænum að óskum
viðkomandi aðila, hefi ég kynnzt
þessu sérstaklega og vil benda á
þessi dæmi úr höfuðstaðnum (þar
má kalla, að hver söfnuður myndi
prestakall): Bústaðaprestakall
vantar kirkju; Háteigsprestakall
vantar kirkju; Langholtsprestakall
vantar kirkju; Nesprestakall er að
byggja kirkju, sem ekki er nærri
fullgerð; vel má og greina, að ann-
an fríkirkjusöfnuðinn í Reykjavík
vantar einnig kirkju. Að nú ekki
sé gleymt, að hinn nafntogaða Hall-
grímssöfnuð vantar sína höfuð-
kirkju, eins og hún hefir verið á-
formuð, þótt notast sé nú við litla
álmu, er heyra átti til þeirri bygg-
ingu. Allt mun þetta eðlilega kosta
of fjár, en þó einkanlega hin síð-
astnefnda stórbygging, er hleypur
væntanlega á fleirum tugum millj-
óna króna, eins og hún yrði í full-
kominni gerð utan og innan, þótt
eigi muni ennþá liggja fyrir lýs-