Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1956, Blaðsíða 4

LESfiÖK MORGTJNBLAÐSTNS
Hjáfru varðand stjörnurnar
r
ÚR BÓKINNI „The Story of Man and the Stars“ eftir Patneh Moore.
ííöfundurinn er kunnur stjörnufræðineur. Hann er fulltrúi hjá British
Astronomical Association og í stjóm British Interplanetary Society.
A Ð var eitthvað um árið 570,
þegar veldi Rómaborgar var
lokið og frægð Grikkia aðeins föln-
andi endurminning, að merkilepur
maður, sem Tsidorus hét. fæddist í
Kartasó. Hann var auðvitað ekki
afkomandi inna fomu Fönikíu-
manna. sem pitt sinn voru svo öfl-
UGRr. að siáifri Pómaborff stóð óíin
af beim. Kartapóhorg in foma
hafði bá verið iöfnuð við iörðu
fvrir lönpu. En Isidorus má bó ef
til vill nefna seinasta merkismann-
inn, sem kominn var frá beirri
borg. Hann varð biskun í Seviila,
og iafnframt bví að stiórna kirkiu-
málunum ritaði hann mikið um
alls konar efni, svo sem guðfræði,
söffu og stjörnufræði.
Hann var þó eiffi merkur fvrir
sínar eigin rannsóknir, þvi að hann
lét sér næ?ia að draga saman bað
sem aðrir höfðu gert. en lagði ekk-
ert til írá siálfum sér. En það sem
hann vann þarflegast. var að eera
glöggan greinarmun á inni sönnu
stiörnufræði íastronomy) og beim
„falsvísindum", sem nefnast
stiömusDeki (astrologv).
Vér getum skilgreint stiömu-
spekina svo, að hún sé hiátrú varð-
andi stiðmurnar, eins og bezt má
sjá í einu af sunnudagsblöðunum,
þar sem alltaf er greinaflokkur,
sem nefnist „Spádómar himnanna"
og skrevttur er með aús konar
furðumvndum, er mest líkjast út-
sögunargaldri.
Vér getum ímvndað oss hvernig
þessir stjörnuspádómar hafi komið
upp f fomöld. Menn ímynduðu sér
að guðimir hefði skapað stjömum-
ar, og ef þær voru ekki sjálfar
guðir, þá blutu þær þó að hafa
þann mátt að geta ákveðið forlög
mannanna. Elztu trúarbrögð, eins
og t. d. í Egvotalandi, voru miög
samtvinnuð stiörnuvísindum.
Inir fornu grísku heimspekingar
voru stiarnspámenn fvrst, en síðan
stiarnfræðingar, hvort sem beir
hafa getað gert nokkum greinar-
mun á bessu tvennu. En er bekking
iókst. og sérstaklega fvrir skrif
Isidorus, tók bilið á milli bessara
tveggia stiarnvísinda óðum að
breikka, bangað til svo var komið
í lok miðalda, að stiömuspár voru
settar á borð með alkemi og dul-
speki, en ekki taldar til sánnra vís-
inda. En áður en maður fordæmir
stiörnuspárnar, er rétt að athuga
hvort þær kunni að vera reistar á
nokkrum vísindalegum grundvelli.
★ ★
★
★ ★ ★
SAMKVÆMT kenningum stiarn-
þvðenda. eru það sólin, tunglið og
iarðstiömumar, sem mest áhrif
hafa hér á iörð. Hver af bessum
hnöttum hefur sína sérstöku bvð-
ingu. Áhrif Satúrnus eru t. d. yfir-
leitt skaðleg, en áhrif Júpíters góð.
Annars áttu stiörnumar að hafa
áhrif á sína sérstöku hluta líkam-
ans hver beirra. Egvptar sögðu að
Satúmus hefði áhrif á vinstra aug-
að, Merkúr á tunguna, Marz á
hægrl nösina, og svo framvegis.
En iafnframt ber þess þó að gæta
að kraftur og áhrif hverrar stjörnu
fór mjög eftir því hvar hún var á
himni.
Margir kannast eflaust við ið út-
lenda orð „horoscope“, sem þýtt
hefur verið sem örlagaspá stlarn-
anna. Grundvöllur „horoseopes" er
kort af stöðu jarðstjarnanna á
himni. Þegar einhver stjarnþýð-
andi tók sér fvrir hendur að spá
um örlög einhvers eftir stiörnun-
um. þá dró hann fvrst upp kort af
stöðu beirra á bimni í þann mund
er maðurinn fæddist, bætti þar inn
á ýmsum táknum og las svo úr
þessu uppTésingar um skapgerð
mannsins, tilhneigingar hans og
forlög. En ef fæðingartímanum
skakkaði eitthvað, þótt ekki væri
nema um nokkrar klukkustundir,
hlaut niðurstaðan að verða ðnnur,
en ef miðað var við inn rétta tíma.
Vér skulum nú athuga nákvæm-
ar þau höfuðatriði, sem stiamþý**-
endur byggðu á. Þegar spá átti urr.
forlög manna hlaut það að hafa
úrslita þýðingu hvernig afstaða
stiarnanna var innbvrðis. Satúrnus
hlaut til dæmis að hafa allt önnur
áhrif ef hann var í Ijónsmerkinu,
heldur en hann hafði þegar hann
var í meyarmerki, og þar fram
eftir götunum. En hvað er þá átt
við með því, að einhver jarðstiama
sé í einhverju ákveðnu stjömu-
merki? Jarðstjðrnurnar eru svo
miklu nær oss heldur en stjörn-
urnar í vetrarbrautinni kýr-
ingin á þessu er aðeins ið-
horf.
Þegar betta er ritað (í maí 1955)
þá ber Satúrnus í metaskálamerk-
ið. En það er auðvitað lángt frá