Lesbók Morgunblaðsins - 29.04.1956, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
233
Jörgcn Bukdahl
Með öðrum orðum: Þótt íslend-
ingar heíði getað íallizt á hug-
myndina,,þá mundi samt engin ís-
lenzk stjórn með sjálísvirðingu
hafa getað. faliizt á uppástungu, er
þá þegar hafði verið tætt sundur
í Danmörk og kveðin niður á
i'lokksíundum. stjórnarandstöðunn-
ar, meðan íslendingar höíðu hana
til athugunar, og haiði aldrei náð
því að geta skoðazt sem opinbert
tilboð. Það. var fyrst, eftir að svar
íslendinga kom, að andstæðingar
dönsku stjórnarinnar töldu hug-
myndina góða. En þegar menn fara
þannig í gegn um sjálfa sig ber
það fremur vott þess að vera her-
bragðj en að þeim hafi einlæglega
sárnað afstaða íslendinga.
Annars skal ekki farið út í að
rekja umsagnir blaðanna. En
mömrnm til leiðbeiningar má geta
þess að Erik Eriksen forsætisráð-
hérra boðaði í hásætisræðu 1952
að lagt mundj fram frumvar]! um
að ákila islenzkum handj'itum úr
donskum söfnum. Þessum boðskap
fagnaði þá nuverandi forsætisráð-
herra H. C. Hansen og þakkaði
stjórninni í nafni flokks síns fyrir
það að hún ætlaði að útvega sér
lagalegá heimild til þess að finna
cndanléga óg' viðunandi lausn á
handritamálinu. Svo þegar Hed-
tóftstjórhin tók við, enduftók hun
þetta loforð, og kom síðán fram
með sundurlimunar hugmyndma
— sem er nokkurs konar framhald
af áíiti meirihluta handritanefnd-
arinnar 1951 — en sú hugmynd fell
ekki í góðan jarðveg hjá íhalds-
mönnum og vinstrimönnum.
I mörgum ritstjórnargreinum
mælti „Socialdemokraten" með
hugmyndinni írá því sjónarmiði að
hún væri á inn íegursta hátt í sam-
ræmi við norrænan sameiningar-
anda. Einnig neíndi blaðið hana oít
„nordisk symboi“ og taldi að hun
væri í alla staði réttmæt með til-
liti til ins aldalanga sambands Is-
lands og Danmerkur. Biöð stjórn-
arandstöðumiar heldu því mjög á
loit, að þegar sá er gjöt skyidi
þiggja væri ekki ánægöur með
hana, þá væri gjaíarinn laus allra
maia. Og það virðist svo sem inn-
an stjórnarinnar haíi menn verið
á svipaðri skoðun. Að minnsta kosti
segir „Socialdemokraten“ í rit-
stjórnargrein 14. marz 1954, að
orðaskak andstæðinga hugmyndar-
innar verði að álítast lettvægt í
samanburði við þá sorglegu afstöðu
sem íslenzka stjórnin og Alþingi
hafi tekið til málsins. Og í stað-
inn fyrir að leggja máhð undir
umræður í fólksþinginu ákvað ut-
anríkismálaneínd að spurningin
um afhendingu íslenzku handrit-
anna væri ekki lengur á dag-
skrá.
íslenzka stjórnin harmaði, að
þaimig skyldi sniðgengin þau lof-
orð, er tvær ríkisstjornir í Dan-
mörk höfðu gefið um að léysa
handntamalið. Islcnzka stjómin
harmaði eigi að sundurlimunar
uppástungan var orðin aó engu,
heldur á hvern hátt málið var
borðlagt. Og ekki verður því neit-
að, að ýmislegt af því, sem staðið
halði í dönsku blöðunúm, lilaut að
særa Islendinga. Hér var ékki uiíi
gefandá ug þiggjauda að ræða. Iler
atti að taka tilllt tii sogulegra staó-
reynda. Það var ekki talað um að
gefa danska beykiskóga, né neirua
annan gróður danskrar jarðar. Hér
var ekki um það að ræða að gefa
dönsk menningarverðmæti, hvorki
forn né ný. Hér var ekki um neitt
annað að ræða en andieg afrek ís-
lendinga, handrit um íslenzka sögu
og tungu, íslenzk kirkjuskjöl og
réttarskjöl, Islendingasögur, bisk-
upasögur, annála o. s. irv. Og allt
hatði þetta borizt tii Danmerkur
meðan þjóðirnar hölðu sambúð en
Danir öu völdm.---------
Uppástungan um skiítingu hand-
ritanna gerOi ráð lyrir að ísland
iengi þau handrit, sem eingöngu
varöa island og islenzk maieini,
en Danmörk skyldi halda þeim
handritum, sem snertu önnur Norð-
urlönd eða ijólluðu eingöngu um
þau. Með þessu móti heiði íslenzk
handrit, þar sem Isiéndingar hafa
á sinni tungu skráÖ irásagnir af
öðrum Norðurlöndum, þar á meðal
dýrgripurinn Flateyarbók, átt að
vera airam í útlegð.----— —
Það er hægt að segja mitt cr
þitt og þitt er mitt um ýmislegt,
en enginn getur nokkru sinní sagt
það um móðurmál og' þjóðménn-
ingu annarra. Að Ísléndingar höfn-
uðu uppástungunni var eingöhgu
vegna þess, að þar sem handfitin
eru eini menningararíur þjóðar-
innar, þá erum vér við kjarna máls-
ins, þetta að vcra íslenzkur (dansk-
ur, norskur, sænskur o. s. frv.)
öá þjóðernisrembingur, sem und-
ir ylirskini visinda og eítir úfelt-
um yfirch'otnunartilhneigingum,
rcynir að reka fleyg milh Islend-
inga og Dana, a enga framtíð fyrir
sér. Langflestir vita, að Islendijigár
eiga sögulegan eignairétt ahandrit-
unum, þau eru rituð aí íslenzkum
mönnum og á íslenzka tungu. Að
sldíta þeim væri skrípaleikur, yfir-
borðslausn, scm alls ckki er sam-
þoðm norrænní framviudu og þeiiii
hugj.jcnum, sem ver berjumst íyr-
Þes& vegna er handritajnaiið ean