Lesbók Morgunblaðsins - 19.08.1956, Side 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
465
SKUCGI:
H ROLLEIFSBORC
SNXTTUÐ þjóðsaga, samin i'iir gönilum munnmælum og sögnum frá
Djúpi og Ströndum, óskráðum og óprentuðum áður. — H ö f.
við breytt lífskjör, og til þess eru
sérstakar fiskageymslur, þar sem
þeir eru hafðir þangað til óhætt
þykir að setja þá í sýningarskáp-
ana.
En margs fleira verður að gæta,
svo sem að vatnið, sem lagardýr-
in eru í, sé mátulega heitt og mátu-
lega salt, ef um sjávardýr er að
ræða, að í því sé nægilegt af súr-
efnum, að birtan sé hæfileg, og að
fæðið sé við dýranna hæfi og nægi-
lega mikið af fjörefnum í því.
Margir mundu nú halda að sú fæða,
sem dýrin eru sólgnust í, sé þeim
hollust. En svo er ekki. Ýmsar
tegundir fiska og skjaldbökur eru
sólgnastar í síld, en geta drepist
af því ef þær fá hana eingöngu.
Gæta verður og þess að fiskar fái
ekki of mikið að eta, því að þeir
eru óseðjandi. Fitni fiskar of mik-
ið, styttir það ævi þeirra að mikl-
um mun,
Eitt af vandamálum safnsins er
það að sumir samkynja fiskar rífa
hver annan í sig, og mega því ekki
vera saman. Og svo kemur það
fyrir, að fiskar, sem oftast eru frið-
samir og halda hóp, finna allt í einu
upp á því, að ráðast á einn í hópn-
um og eta hann upp til agna.
Margir fiskar lifa í einkvæni, þótt
fæstum sé það kunnugt. Ef margir
eru saman í búri, má þá eiga það
víst að svilíiskarnir berjast upp á
líf og dauða af tómri afbrýðis-
semi.
Sjúkdómar og sníkjudýr sækja
á fiska eins og aðrar skepnur, og
er þeim hættara við smitun í
þrengslum kassanna, heldur en úti
í hafi. Þarf því stöðugt að líta
eftir heilsufari fiskanna og lækna
þá sem sýkjast. Sumir veikjast af
svampi, sem blátt áfram getur etið
þá upp, en Dönum hefir tekizt að
finna meðöl gegn honum. Gegn
sníkjudýrum nota þeir kínín með
góðum árangri. Og gegn illkynj-
uðum kýlum, sem oft koma á fiska
I.
RANGAJÖKULL hefur frá fornu
fari og allt fram á okkar daga
verið mesti mjallarsjóli og klakakóng-
ur Vestfjarðahásléttunnar. Þar situr
hann á sínum tróni í og yfir ævafornu
og suntíursprungnu klungurkerfinu,
horígpdi til hafs og himins í drottins
víða veldi.
Þar, í hábungu þessa jökuls, gnúpa
bergbólstrar, fannkrýndir, er í björtu
veðri hefjast úr öldum snjóa yfir
hrímhvel jökulhafsins og ber við loít
langar leiðir. Það eru þær bergsystur,
Hrolieifsborg og Hljóðabunga, er þar
hefja sig í tígulegri tign. Þær hyllast
og hefjast úr fannaflíkum og bera við
himin þá bjart er veður.
Fjallafingur og heljarhöíuð, er gægj-
ast gögur og einbúaleg upp úr sval-
og skjaldbökur, nota þeir penicilhn,
og má það heita alveg öruggt.
Ýmsar farsóttir hafa komið upp í
stofnuninni, en alltaf hefir tekizt
að vinna bug á þeim.
Ekki verður hjá því komizt, að
allmikil vanhöld verði á ýmsum
sædýrum, sem til safnsins koma,
og eru því ekki alltaf allar sömu
tegundir þar í senn. Þó er svo kom-
ið, að margar tegundir auka þar
kyn sitt, svo að safnið getur sjálft
endurnýjað stofninn.
Þegar gengið er um safnið, eru
upplýsingar hjá hverju hólfi um
það hvaða fiskar þar séu geymd-
ir og ýmsar upplýsingar um þá.
Þetta er gert fyrir almenning, svo
að allir geti haft ánægju og fróð-
leik af því að skoða safnið. Og ég
held að enginn muni iðrast þess að
hafa farið þangað.
A. ó.
köldu hrímhafi jökulauðnanna, nefna
grænlenzkir „Nunatak". Könnuðir
hafa síðan látið slík nöfn á landa-
bréf, þar sem jöklar eru undir og allt
um kring, og talið sér það fremur til
tekna, heldur en hitt.
Hljóðabunga er fagurt nafn og næsta
skáldlegt. Orðið hljóð, hefur í mæli
manna merkingu tvennskonar: Það
merkir þögn eða kyrrð, og það merkir
óp, háreysti og hávaða, eða með öðrum
orðum: óhljóð og steinshljóð, — þ. e.
allt frá djöflagangi til dauðaþagnar.
Mcnn biðja og beiðast hljóðs, þegar
þeir mæla mál sitt, ef ókyrrð, ys eða
þys, er annars vegar. Nafnið Hljóða-
bunga, gæti því eins þýtt „Þagnar-
bunga“, orsakað vegna öræfaþagn-
arinnar þarna uppi í hádyngju jökul-
hávaðans.
Reyðarbunga og Jökulbunga, hafa
um aldir hulið sig og soíið í Hljóða-
bungunni, dúðaðar klakakufli og
mjallarvoðum, en hafa á síðustu ára-
tugum verið að vakna, lita til loftr
og verma sitt breiða bak undir bless-
aðri sólinni. — En Hrolleiísborg situr
sér. Hún hefur ætíð háleit verið, og
heldur svartbrýn, og boðið öllu byrg-
inn: veðrum og vosi, geifu og gusti.
Hún á sitt heiti ein saman, og fer hér
ó eftir sú frásaga, hvernig það örncfni
er aðfengið;
X.
Einu sinni bjó ríkur maður á Hom-
ströndum norður. Harðdrægur þótti
hann og fégjarn. Hann hét Hrolleifur,
og hafði smíði mikla af rekaviði. Hann
srniðaði af viðinum marga væna gripi
og girnilega, svo sem sái, stampa, aska,
ausur, dalla og dryllur. Seldi hann
ílát þau og amboð víðsvegar um Vest-
fjörðu og annarsíaðar, og auðgaðist
stórum. Jarðir áíti hann og rekaitök
nokkur norður þar.
Hvorki vildi Hrolleifur kvænast,
ellegur á Krist trúa, eins og kennt var.
Sögðu menn það þess vegna, að hann
vissi það eigi vænlegt til fjárauka.