Lesbók Morgunblaðsins - 06.01.1957, Blaðsíða 11

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11
Hrafn:
Magnúsar þáftur blœvaspillis
(Snittuð þjóðsaga)
IMAGNÚS BLÆVASPILLIR var í
beinan karllegg kominn af þeim
Þórskfirðingum.*) Þar bjó hann, á
Hofstöðum, til hárrar elli. Fæddur var
hann eftir miðja átjándu öld og náði
upp á þá nítjándu. Hann átti því undir
sér aldir tvær, og var hann sómamað-
ur sagður. Hann var eigi héraðsríkur,
svo í frásögur yrði fært, og hélt sig
eigi höfðingja, en heimamaður góður
og hræddist harðindi. Magnúsi er svo
lýst, að hann væri maður lítill á lofti
og lágtalaður, en þéttur fyrir og þybb-
inn á jörð og lét engan ganga á sinn
hlut. Lágvaxinn var hann og herða-
þykkur, hálsstuttur og jafnbola og mið-
digur, þybbinfættur og þykkhentur, en
þó eigi harðhentur, digur um lendar;
kinnbeinahár og flatnefja, dekkri en
jarpur á hár og skegg; klippti granir
og kjálka, en hélt eftir hökuskeggi og
kraga undir kjálkum; ennislágur og
ennisbreiður, augun blágrá, smá og lágu
innarlega, stillt, ihugul og góðleg. Sólg-
inn var hann í tóbak og brennivín,
einkum á ferðalögum, en bragðaði
hvorugt heima á bæ sínum. Vel var
Magnús viti borinn, en viðhafði oftast
þann undarlega sið að segja frásagnir
og lýsingar og fara með málshætti
öfugt við almannavenju; var og haft
fyrir satt, að sumir niðja hans hefðu
haldið þeim sama sið eftir hans daga.
Búþegn var Magnús í betra lagi, for-
sjáll, geyminn, féfastur og engi úr-
lausnarmeður, en með afbrigðum
skringilegur og fom í háttum, og af
tilsvörum hans og tiktúrum voru
margar sögur sagðar. Hann fyrnti alla
hluti og kvaðst bíða eftir harðindum.
Bær hans, Hofstaðir, var eigi óhrein-
legur og á búskap hans enginn sóða-
svipur, en þó var sem myglublær elleg-
ar einhverskonar feyskjuhula hvíldi
yfir öllu, innanstokks og utan.
*)Þórskafjörður var Iiið upprunalega
nafn fjarðarins. Fjörðurinn var
„Þórskur“, þ. e. kenndur við Þór. Hall-
steinn Þórsgoði, landsnámsmaður, gaf
firðinum nafnið.
Magnús las húslestra tvisvar á dag
eða oftar. Og þeim sama sið hélt kerl-
ing hans, þá karlinn var ekki heima.
Skiptu þau hjón sjaldan um vinnu-
hjú og voru holl sínu heimaliði, og
það þeim, enda hafði það allt sömu
orðatiltæki og tilvitnanir; ennfremur
sama svip og sömu kæki: húsbændur,
hundar og hjú. —
ey EITT SINN var mikið harðæri að
vorlagi og mjólkurlaust að Upp-
sölum í Þórskafjarðarskógum, en Upp-
salir eru innan við Hofstaði, hátt í
hlíð, sama megin fjarðar, austanmegin,
en höruðbólið Kinnarstaðir milli þeirra
beggja bæja, og eru það allt landnáms-
jarðir þessar þrjár.
Matthías, sá er síðar varð þjóðskáld,
var fæddur í Skógum í þeim harðind-
um og veturgamall var hann, þá er
honum var komið að Hofstöðum, til
konu Magnúsar, því þar voru mjólk-
urráð meiri en í Skógum; þá var
Magnús sjálfur við sjó. En undireins
og hann kom heim, skaut hann Matt-
híasi í skinnbelg og fór með hann
heim til föðurhúsanna, móti hríðar-
veðri, rétti eigandanum innihaldið og
mælti: „Betra er bam en belgur! Hirtu
þitt, vinur, og tvær álnir standa eftir!"
„Barnið úr belgnum“, var sá ungi
óráðni síðan uppnefndur, meðan hann
enn var í ómegð.
3EINN VAR sá háttur Magnúsar,
að hann breyttist ærið við öl og
varð þá vart einhama. Sótti hann þá
á að berjast við blæva, einkum væri
þeir illir viðskiptir. Magnús færðist þá
allur í aukana, gekk á fjórum fótum,
ataði hausnum á undan sér og bauð
blævinum byrginn; en hinn miðaði
einnig til áhlaups eins og vandi er
þeirrar þjóðar. Þótti sú viðureign harð-
fengileg við hyrnda hrúta gamla, enda
veitti þá ýmsum betur. —
4EITT SINN kom Magnús úr
Eyum, formaður á fari, vel vín-
drukkinn, í mynni Þórskafjarðar lagði
hann upp árar til að kanna kútinn og
drakk drjúgan teig. Skipaði hann þá
svo fyrir, að snúa skyldi við og róa
austur fyrir allt Reykjanes, en það eru
fjórar vikur sjávar fram og til baka.
Varð svo að vera sem Magnús vildi.
En sú var ástæðan til þessa afturhvarfs
Magnúsar , að í Húsey, framundan
Reykhólum, eða í hólma þeim, er Hrút-
hólmi heitir, skammt frá henni, hafði
hann heyrt, að gengi gamall blævur,
einn saman, mjög mannýgur. — Lenti
nú Magnús og lét sá aldni einbúi ekki
á sér standa, en kom strax steðjandi
móti manninum. Varð fátt um blíðmæli
eða kurteisar kveðjur, en miðað til
áhlaups af beggja hálfu undir eins;
féll Magnús þegar við fyrsta högg og
lá lengi í roti. En er hann vaknaði var
hann skrámaður mjög og bað róa upp
í Reykhólalending. Þar bjó þá, á Reyk-
hólum, Þórður Þóroddsson, faðir Jóns
skálds Thoroddsen, og var „beykir“
að nafnbót, enda hafði hann „siglt“ og
lært þá iðn úti í Danaveldi. Þótti þá
kurteisi mikil að kalla mann „beyki“
og sú nafngift ganga næst prófasti eða
sýslumanni að mannvirðingu. Sótti nú
Magnús heim eiganda hrútsins og
heimti bætur. En bóndi synjaði. Sagði
erindi komumanns lítið orðið, „að
fara afveg mikinn til að abbast upp á
eitt hrútkvikindi og hafa þó ekki í
hálfu tré“. Þá mælti Magnús: „Það er
þó mikið högg, Þórður beykir, þegar
mórauð skepnan skoppar skeið í pönn-
una á manneskjunni!“ — Bóndi bað
hann sjálfan að sjá fyrir því.
Fór Magnús brott við svo búið og
fékkst eigi um framar. En saga þessi
hefur þó eitt til síns ágætis, og það
er það, að óbomar kynslóðir mega af
henni marka, að mikill höfðingi hefur
þá, á þeim tímum, talið sér sæma að
eiga mórauðan hrút.
Og lúkum vér þar með Magnúsar
þætti blævaspillis.
0^ð®®®G^_?
KOLBEINSEY
Það var ekki rétt sem stóð í Jóla-
Lesbók að myndin af Kolbeinsey, sem
þar birtist, væri eftir Friðrik Ólafsson
skólastjóra. Hann dró að vísu upp
mynd af eynni 1931, en þessi mynd er
•ftir Kristján Magnússon málara og
birtist hún í Leiðsögubók sjómanna 2.
h, bls. 55.
t