Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1957, Page 1

34. tbl.
Sunnudagur 29. sept. 1957
XXXII árg.
ÁRBÆR OC ÁRBÆARSAFN
ÝMISLEGT UM BÆ OG JÖRD
Fyrstu sýningargestir koma að Árbæ. Fáni við hún.
ÁRBÆR er vafalaust gömul jörð,
byggð úr Víkurlandi, en enginn
veit nú hver hefir sezt þar fyrstur
að. £r ekki ósennilegt, að byggð
hafi verið sett í fyrra lagi meðfram
Elliðaánum, vegna laxveiðinnar.
Þar voru þau hlunnindi er margur
mun hafa viljað slægjast eftir,
enda fylgdi hverri jörð veiðiréttur
fyrir hennar landi, allt frá Kleppi
upp að Helliskoti (Elliðakoti). En
úr því að ekki er hægt að rekja
sögu bæarins frá upphafi, er rétt
að athuga nafn hans.
í ritgerð sinni um Bæanöfn á ís-
landi (Safn IV.), segir dr. Finnur
Jónsson svo um þau býli, er bera
nafnið Bær, annað hvort eitt sér,
eða sem endingu:
„Þessi orðmynd (bær) hefir orð-
ið innlend á Íslandí og hin eina
tíðkanlega, þó að býr kunni að
koma fyrir í fornum handritum á
stöku stað. Á íslandi er hvergi
neinn Býr eða -býr. Kemur þetta
vel heim við það, að einmitt bö er
sérstaklega títt vestanfjalls í Nor-
egi. Orðið merkir eiginlega ekki
annað en byggð, ekki eitt einstakt
hús eða „bæ“ og er því oft haft um
svæði eða víðlendi, þar sem menn
hafa sezt að. En auðvitað var oft
þar ekki um annað að .ala en eins
manns hús eða húsagarð, og var
því ekkert eðlilegra en að merking
orðsins þrengdist og það haft um
einn „bæ“ — og sú varð merkingin
á íslandi algengust".
bæarnafna, og sést á henni að þær
bæarnanfa, og sést á henni að þær
nafngiftir hafa verið fremur fátíð-
ar í Gullbringusýslu og Kjósar-
sýslu, ekki nema 6% ef miðað ;r
við allt landið. En þegar betur er
að gáð, eru langflest býlin hjáleig-
ur, þau er hafa endinguna -bær, og
nöfnin því yngri en á höfuðbólun-
um. Þegar þeim er sleppt verða

t