Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1958, Page 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19
börn, sem okkar háttprúða íslenzka
ljóðadís hefur eignazt með erlend-
um tíðaranda, sem að vísu er kom-
inn af æskuskeiði. Mörgum okkar.
sem erum unnendur hennar, líkar
þetta illa, en ekki má láta það bitna
á blessuðum króunum, sem geta
haft sína kosti, enda þótt því sé
venjulega haldið fram, að kyn-
blendingar erfi oftast gallana ur
báðum ættum, en kostina miklu
síður. Sigurður A. Magnússon
blaðamaður hefur nýlega tekið
svari þeirra gagnvart mér og þótt
við höfum aldrei hitzt, þá veit eg
af því, sem eg hef séð eftir hann
á prenti og heyrt til hans í útvarpi.
að hann er maður gáfaður og
menntaður, víðförull og víðlesinn,
snjall á það að setja fram skoð-
anir sínar á kjarngóðu og fögru
máli. Eg legg því mikið upp úr
því, hvað hann telur tjaslljóðunum
til ágætis, en það er einkum
tvennt. Annað er, að ljóðagerðin
þurfi alltaf að leita sér endurnýj-
unar í nýjum formum, og er eg
honum sammála um það, enda heír
ur hún alltaf gert það, eins og eg
hef rakið nokkuð hér að framan.
Eg er fyrir mitt leyti sannfærður
um, að það geti hún hér á landi án
þess að fórnað sé aðalsmerki ís-
lenzkrar Ijóðlistar, stuðlunum.
Jónasi Hallgrímssyni tókst þetta á
sínum tíma og Einari Benedikts-
syni í byrjun þessarar aldar. Eg
er hræddur um, að tjaslljóðin spilli
brageyra þjóðarinnar sprengi
hljóðhimnu þessa háþjálfaða skyn-
færis. Eg trúi þvi vart, að Örn
Arnarson hefði ort jafnyndislegt
og fagurlega rímað Ijóð og Móðir
mín, ef aldrei hefði annað verið
raulað yfir vöggu hans en tjasl-
ljóð.
Eg hef alltaf þolað það illa að
heyra járn sorfið. ískrið fer inn
um eyru mín, læsir sig niður eftir
mænunni í mér, smýgur út í hverja
taug og veldur mér nístandi óþæg-
indum. Eg finn líka til óþæginda,
þótt ekki séu þau svona sár, ef eg
les eða hlusta á fagurt kvæði og
allt í einu bregður þar fyrir of-
stuðlun, vanstuðlun eða skakkri
stuðlasetningu, svo sem í 2. og 4.
áherzluatkvæði Ijóðlínu. Mörgum
íslendingum er svona farið. Eg
geri líka ráð fyrir, að breimamjálm
og slíkur söngur fari í taugarnar
á mörgum ítölum, sem hafa næm-
an smekk fyrir samhljómum í
söng, slípaðan og fægðan niður í
grunn þjóðarsálarinnar við alda-
langa þjálfun. Hver sú þjóð, sem
á slíkan kúltúr, er skyldug gagn-
vart sjálfri sér til að varðveita
hann gegn tízkuáhrifum þeirrar
aldar, sem er rugluð af tveimur
styrjöldum, spjölluð af áróðri og
ærð af atómsprengjum. Eg vil
rækja listræna heilsuvernd, svo að
brageyra íslendinga bili ekki.
HNITMIÐUN FORMSINS
Annað, sem inn ágæti málsvari
færir tjaslljóðum til hróss, er það
að með hnitmiðuðu og umbúða-
lausu formi þeirra megi oft tjá
með meiri nákvæmni það, sem
skáldið vill segja, heldur en þar
sem rím og stuðlar eru til trafala,
og ná með því meiri og betri áhrif-
um á lesandann. Það getur verið,
að þetta eigi stundum við og veld-
ur þó hver á heldur. í meðferð
snillings getur ið hálfsagða, laust
bundna mál haft sína töfra. sína
keðjuverkun á hugmyndaflugið, en
hjá klaufum verður það enn flat-
neskjulegra og formskrúfaðra en
stuðiamálið, þar sem viðhöfn
formsins er þó a. m. k. stundum
uppfylling í eyður verðleikanna.
Það skal og játað, að brageyrað
• ri':
og hagmælskan hefur sumum orð-
ið hefndargjöf, freistað eigandans
til að láta frá sér fara smíðisgripi
úr svo lélegu efni og litlu innihaldi,
að leirburður má teljast, og eru
kynstrin öll af slíku til á íslenzku.
Hnitmiðað form eigum við ís-
lendmgar, þar sem ferskeytlan er,
og hefur hún ótrúlega möguleika
í höndum þeirra, sem með hana
kunna að fara.
Emn frægasti formsnillingur á
sviði ljóðlistar, Edgar Allan Poe,
sem að vísu fór oft frjálslega með
formið, telur í Philosophy of
Composition mátulega lengd kvæð-
is vera um 100 ljóðlínur, enda hafi
hann miðað lengdina á Hrafninum
við það. Hrafninn, sem margir hér
þekkja af þýðingu Einars Bene-
diktssonar, er 96 ljóðlínur. Við stutt
Ijóð telur hann lesandann varla
haía tíma til að ná æskilegri sefj-
un, lengri kvæði verði aftur á móti
þreytandi og eyði aftur hrifning-
unni. Eg býst við, að talsvert sé
til í þessu. Nú er þorrinn af
tjaslljóðum aðeins örfáar ljóðlínur.
Skáldið er eins og uppljómaður
járnbrautarvagn á þeysiferð og
áhorfandinn við brautina sér að-
eins mannsmyndum við gluggana
bregða fyrir. Einstakir andlits-
drættir geta grópast í minni hans,
en hann missir af nautninni við
nánari kynni. Þetta er eitt af ein-
kennum hraðans á okkar öld. þan-
inu — thje stress —, sem orsakar
magasár, hjartakölkun og háan
blóðprýsting í líkamanum og alls
konar mein í sálinni. Skáldin draga
ef til vill einhvern demant upp ur
djúpi sefans, en gefa sér ekki tíma
til að slípa hann í reglulega fleti
ríms og stuðla, svo að hann nær
ekki að brjóta guðdómsgeisla anda-
giftarinnar í þau sindrandi og sí-
hviku leiftur, sem ná inn í dýpstu
hugskot lesandans eða áheyrand-
ans. Á minna skáldlegu máli má
segja, að þegar þau ná í ætan bita,
þá henda þau honum hálfsoðnum
í lesandann eins og þegar undnu
en ósteiktu roði er fleygt í hund.
DJÚP SEFANS
Lausu máu er ætlað að ná til
i