Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1958, Síða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23
Rannsóknir á geðveiklun
Sálulœknar og sálkönnuðir œfir
MAÐUR er nefndur Linus Pauling
og starfar nú við „California
Institute of Technology“. Hann er
efnafræðingur og hefir fengið
Nobelsverðlaunin fyrir uppgötv-
anir sínar á því sviði. Og árið 1956
fekk hann „John Phillips Medal“,
en það er heiðursmerki, sem veitt
er af sambandi amerískra lækna
fyrir framúrskarandi afrek í lækn-
isfræði.
Nú er dr. Pauling ekki læknis-
fróður maður, eins og fyrr er sagt.
heldur efnafræðingur. Þetta sýnir
hve ómetanlegt gagn læknisfræð-
in getur haft af efnafræðinni.
Um langt skeið höfðu læknavís-
indin verið að fást við sérstakan
blóðsjúkdóm, sem er þannig, að
rauðu blóðkornin í æðunum verða
löng og bogin, og heldu menn að
þetta stafaði af því að þau væri
vansköpuð. En þá kom dr. Pauling
fram með nýa hugmynd. Setjurn
svo, sagði hann, að bygging blóð-
kornanna sé alveg eðlileg, nema
hvað einhverju sé áfátt í byggingu
sumra þeirra; það gæti til dæmis
verið blóðrauðan (hemoglobin)
sem ber ildið út um líkamann.
Þessar sameindir geta verið þann-
ig, að þær loði saman og myndi
þannig þessa ströngla af blóðkorn-
um.
Nú var farið að athuga þetta, og
reyndist þá tilgáta hans rétt. Með
þessu skapaðist þá nýtt hugtak:
sameindaveiki — það er, veikindi
sem stafa af því, að sérstök tegund
sameinda í mannslíkamanum, vinn-
ur ekki starf sitt rétt.
En nú eru sameindir mjög mis-
munandi og þetta mál því afai
flókið. Ein sameind af vatni er
t. d. samsett af tveimur vetnis-
eindum og einni ildiseind. Sé nú
ildiseindin numin brott og brenni-
steinseind sett í staðinn, þá verður
ekki úr þessu skemmd vatnseind,
heldur önnur heilbrigð sameind
En í sameind blóðrauðunnar e>u
ekki þrjár eindir heldur líklega
allt að 10.000. Þar er hægt að
skipta um eina og eina eind, án
þess að sameindin berytist að neinu
ráði. Þó getur þetta orðið1 til þess
að sameindirnar taki upp á því að
loða hver við aðra. En þá kemur
fram þessi blóðsjúkdómur, sem áð-
ur var talað um. Og þessi uppgötv-
un getur*haft stórkostlega þýðingu
fyrir varnir gegn ýmsum sjúkdóm-
um, þar á meðal vírusjúkdómum.
----o----
Eftir þetta fór dr. Pauling að
hugsa um hvort röng efnaskipting
í líkamanum gæti ekki valdið alls
konar geðveiklun. Og þá bauð
Fordsjóðurinn honum 450.000 doll-
ara til þess að rannsaka þetta, og
er gert ráð fyrir því, að rannsókn-
irnar standi um fimm ára skeið.
Hann ætlar að byrja á því að
fást við fávitana, eða þá sem þjást
af svokallaðri „phenylketonuria".
Er það nafn dregið af nauðsynlegu
efni í líkamanum, sem kallast
„phenylalanine“. í lifrinni breytist
þetta efni í annað efni, sem nefnist
„tyrosine", með aðstoð sérstaks
eggjahvítuefnis, sem er í lifrinni.
En ef þessi breyting verður ekki,
safnast fyrir í líkamanum 15—40
sinnum of mikið af „phenylalanin'*,
en of lítið af „tyrosine“. Afleið-
ingin verður fávizka.
Hvernig stendur nú á því, að
þessi efnabreyting fer ekki fram í
lifrinni? Annað hvort er það vegna
þess, að í lifrinni er ekki það efni,
sem breytingunni veldur, eða þá að
það vinnur ekki verk sitt.
Dr. Pauling heldur, að ef hægt sé
að rannsaka til fullnustu sameind-
ir þessara efna, þá muni verða
hægt að finna eitthvert efni, sem
tryggi rétta efnaskiptingu í lifr-
inni. Þetta er ekkert áhlaupaverk.
Munurinn á einni sameind af
„phenylalanine" og einni sameind
af „tyrosine" er ein eind af ildi.
Það má því segja að þessi eina
ildiseind ráði því hvort menn eru
meðalgreindir eða fávitar.
----o----
En svo eru aðrar geðveilur eða
sálsjúkdómar, sem kallaðir eru,
og sálulæknar og sálkönnuðir eru
að fást við. Á fundi með þeim flutti
dr. Pauling fyrirlestur í fyrra og
sagði þá hispurslaust meðal ann-
ars:
— Eg er alveg sannfærður um
að flestir geðsjúkdómar stafa af
óeðlilegri efnaskiptingu líkamans.
Þetta fell ekki í góðan jarðveg
hjá fundarmönnum. Þeir gripu
fram í fyrir honum hvað eftir ann-
að og voru hinir reiðustu. En hann
sat við sinn keip og sagði að það
væri að minnsta kosti jafn vitur-
legt að gera ráð fyrir að geðveilur
stöfuðu af ruglaðri efnaskiptingu,
eins og kalla þær móðursýki. Og
seinna sagði hann í samtali við
blaðamann, að hann væri sann-
færður um að efnafræðin mundi
koma í stað sálgrennslunar og sálu-
lækninga, þegar fram liðu stundir,
en þess mundi þó enn nokkuð að
bíða.
LEIÐRÉTTING
1 greininni Merkisdagar í seinustu
Lesbók varð prentvilla, k fyrir h, Þar
átti að standa:
Ekki hærri eldur,
ekki heitari heldur.