Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1958, Side 10

26
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ypzkt nafn, skylt Ramses og Thut-
mose). ísraelsmenn heldu inn í
Sinai-eyðimörkina, og stofnuðu
þar sitt eigið þjóðfélag undir hand-
leiðslu guðs hjá fjallinu Sinai.
Heimildir, sem fornfræðingar
hafa nú grafið upp, styðja að öllu
leyti frásagnir Genesis, en fjallið
Sinai hafa menn ekki fundið, og
óvíst að nokkurn tíma takist að
benda á með vissu hvaða fjall hafi
heitið svo. En inni 1 eyðimörkinni
hefir það verið, fjarri öllum þjóð-
leiðum. Það er ólíklegt að þeir sem
skráðu söguna af dvöl ísraels-
manna í eyðimörkinni mörgum
öldum seinna, hafi ekki stuðst þar
við sannsögulegar heimildir. Sögn-
in um manna (himnabrauðið) sem
þeir lifðu á, ætti að vera þar þung
á metunum, því að hún er sönn.
Fræðimenn eru flestir sammála
um, að ísraelsmenn hafi komizt til
fyrirheitna landsins, Kanaan, á 13.
öld f. K. Vitað er og með vissu að
þeir höfðu komið sér þar fyrir
1220 f. K., því að þá réðust Egyptai
á þá, undir forystu Merneptah
faraós og unnu sigur á þeim. Lét
Merneptah reisa minnismerki um
þann sigur, og í áletrun á því
minnismerki er ísraelsmanna getið
í fyrsta skipti. Þar segir:
Israelsþjóð er eytt, hún á enga
afkomertdur. Egyptaland hefir
gert Palestínu að ekkju.
Þetta var þó ekki nema hálfur
sannleikur, því að ísraelsmenn
voru herskáir og komu óvinum sín-
um jafnan í opna skjöldu. Og forn-
fræðingar hafa fundið sannanir
fyrir því, að ísraelsmenn hafa unn-
ið ýmsar borgir á árunum 1250—
1200 f. K.
Alkunn er sagan um það hvernig
Jósúa fór með Jerikó, að hann
brenndi hana í eldi og allt sem i
henni var. Nú hefir verið unnið að
því lengi að grafa upp rústir Jeri-
kós, en sannanir fyrir þessu hafa
ekki fundizt. Menn hafa komizt að
því, að Jerikó hefir verið mjög
blómleg borg þegar um 5000 árum
f. K. Er hún elzta víggirt borg, sem
fundizt hefir. Getur verið að Jerikó
hafi þegar verið komin í auðn, er
ísraelsmenn komu þangað, en á
hinn bóginn getur líka verið að
tímans tönn hafi nagað burt allar
minjar um það að ísraelsmenn hafi
unnið borgina.
Næsta borgin sem sagt er að
Jósúa hafi unnið var Aí — „og
Jósúa brenndi Aí og gerði hana að
ævinlegri grjóthrúgu, eyðirúst,
fram á þennan dag“.
Franskir fornfræðingar grófu
upp rústir Aí á árunum 1933—1935.
Var auðséð, að þar hafði verið
eitthvert fegursta musteri í land-
inu (um 3250—2400 f. K.) En um
þær mundir, er ísraelsmenn komu
til landsins, var Aí rústir einar
Þess vegna hlýtur það að vera mis-
hermi, að Jósúa hafi lagt þá borg
í auðn.
En skammt þarna frá, eða um
2% km var borgin Bethel. Rústir
hennar hafa nú verið grafnar upp
með mestu vandvirkni. Lag eftir
lag var rannsakað. Menn fundu
hvernig borgin hafði verið á dög-
um dómaranna og röktu sig áfram
aftur að árinu 1200 f. K. eða þar
um bil. Og þá varð á mikil breyt-
ing. Þar mátti sjá, að stórkostlegur
bruni hafði orðið í borginni. Skraut
-leg hús höfðu brunnið til grunna
og í tóftum þeirra voru haugar af
viðarkolum, og eins allt um kring
Hér hafði sýnilega ekki verið um
neina skyndiárás að ræða. Það var
auðséð að borgin hafði öll verið
brennd til ösku, og síðan hafði fólk
af öðrum kynþætti, fátækara og
fáfróðara en fyrri íbúar, tekið sér
bólfestu á rústunum.
Nákvæmar rannsóknir sýndu, að
Bethel hafði verið stofnuð snemma
á bronsöld, eða um það leyti er Aí
var lögð í auðn. Hvaða ályktanir
er hægt að draga af þessu? Mestar
líkur eru til þess, að Bethel hafi
verið reist þegar Ai var komin i
auðn, og Bethel hafi því verið
borgin sem Jósúa brenndi upp tii
ösku. ísraelsmenn hafi síðan sezt
að á rústunum og byggt borgina
upp að nýu, og þannig hafi fyrnzt
yfir það, að hún hafði verið lögð
í rústir, en rústir Aí voru öllum
sýnilegar. Það er því ósköp eðlilegt
að sögnin um hervirkið hafi færzt
til, lent á staðnum rétt hjá, sem
sýnilegt var að lagður hafði verið
í auðn. Þessu til stuðnings má það
og vera að á hebrezku þýðir Aí
„rústir".
Hefir eins farið um Jerikó, að
frásögnin um eyðileggingu nær-
verandi borgar hafi færzt yfir á
rústir hennar? Það vita menn ekki
enn. Hitt hafa fornfræðingar sann
að við rannsóknir á rústum ann-
arra borga, svo sem Lachish, Eglon
og Debir, að innrásarher hefir farið
báli og brandi yfir landið á 13. öld
f. K., og síðan byggt upp aftur. Það
er því nokkurn veginn víst að ísra-
elsmenn hafi komið þangað um það
leyti, og frásagnirnar í Biblíunn:
um sigra þeirra og landvinninga
sé sannsögulegar.
Þá kemur næst frásögnin í 11.
kap. Jósúabókar: „Þá sneri Jósúa
aftur og vann Hazor og felldi kon
ung hennar með sverði; en Hazoi
var fyrrum höfuðborg allra þess
ara konungsríkja. Og þeir felldu
alla menn, er í henni voru, með
sverðseggjum; var engin lifandi
sála eftir skilin, og Hazor brenndi
hann í eldi“.
Hazor er fyrir norðan Galilea-
vatn. Þar hefir háskólinn í Jeru-
salem nú haft fornfræðinga un
skeið til rannsókna, og hafa feng-
izt þar merkilegar upplýsingar um
að sagan í Jósúabók sé sönn, enda
þótt fræðimenn hafi fram að þessu
talið að hún hlyti að vera röng.
Yfirmaður rannsóknanna þarna
er fornfræðingurinn Tigael Yadin.