Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1958, Blaðsíða 4

100
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Helkuldi í þágu framfaranna
MESTI kuldi hér á jörð er ekki á
heimskautunum, enda þótt svo kalt
geti verið þar, að mönnum sé ekki
úti líft. í tilraunastofum í Colorado
-ríki í Bandaríkjunum, hefir verið
framleiddur kuldi, sem nálgast
„helkulda“ eða þann mesta kulda
sem til er, -f- 273,15 stig á Celsíus.
Við þann kulda staðnar öll hreyf-
ing sameinda. Við helkulda koma
fram ýmis undarleg fyrirbæri. Sum
-ir málmar verða t. d. stökkir eins
og gler, aðrir verða góðir rafmagns-
leiðarar, þótt þeir hafi ekki ver'ð
það áður, en lofttegundir verða að
fljótandi efni. Þetta og ótal margt
annað getur haft stórkostleg áhnf
og leitt af sér ótrúlegar framfarir
í alls konar iðnaði.
Það er nú orðið nokkuð langt
síðan að menn fóru að hagnýta
kuldann. Fyrst komu íshúsin, svo
kom framleiðslan á tilbúnum ísi,
Rauðu perurnar á Fusang-trénu,
halda sér allt árið. Þeir hafa líka
epli og sef. Úr sefinu búa þeir til
dýnur. Ekki finnst járn í þessu
landi, og kopar, gull og silfur kæra
þeir sig ekki um, og þessir málmar
er.u ekki notaðir sem gjaldmiðill.
Giftingasiðir eru þannig: Biðill-
inn reisir sér kofa utan við dyrnar
á húsi því, þar sem hin útvalda a
heima, og hann vökvar og hreinsar
svæðið í kring um húsið bæði
kvölds og morgna. Þegar árið er
liðið fer hann aftur, ef stúlkan vill
hann ekki, annars taka þau saman.
Þegar foreldrar deya er fastað
í sjö daga. Þegar afi deyr er hann
syrgður í fimm daga, en systur.
bræður, frændur og frænkur eru
syrgð í þrjá daga. Þá sitja menn
frá morgni til kvölds fyrir framan
og seinast komu hraðfrystihúsin,
sem nú veita milljónum manna af-
vinnu um heim allan, og eru sum.s
staðar orðin stærstu iðnfyrirtækin.
En þau komust fyrst á fót eftir að
mönnum hafði tekizt að gera loft-
efni fljótandi.
Venjulegt loft er samsett af ýmis
konar gastegundum, sem verða
fljótandi við mismunandi kulda-
stig, og þess vegna er hægt að að-
greina þær með mismunandi kulda.
Með þessu móti má ná úr loftinu
ýmsum hráefnum, sem eru orðin
ómissandi, en verða þó æ þýðingar-
meiri er tímar líða.
Helíum þarf mikinn kulda til
þess að verða fljótandi, en nú eru
framleiddir um 9000 lítrar af fljót-
andi helíum á dag í vestrænum
ríkjum. Með þessu móti sparast
stórkostlega flutningskostnaður á
því. Helíum-gas er mjög fyrirferð-
táknmynd af anda hins framliðna,
biðjast stöðugt fyrir og eru alls-
naktir. Þegar konungur deyr, teK-
ur ríkiserfingi ekki við stjórnar-
störfum fyrr en að þremur árum
liðnum.
Fyrr á tímum fvlgdu þessir menn
ekki kenningum Búdda. En það
skeði á öðru ári þess tíma er kall-
ast „Ljósið mikla“ á dögum Song
(árið 458) að fimm betlimunkar
frá konungsríkinu Kipin fóru til
þessa lands, útbreiddu þar Búdda-
trú og dreifðu þar hinum heilögu
ritum hans og myndum. Þeir
fræddu landsmenn um reglurnar
fyrir munklífi, og breyttu þar með
háttum þeirra.
(Úr „Great Adventures and Explora-
tions“).
armikið og varð áður að flytja það
í stórum og þungum stálgeymum.
Fljótandi helíum er fyrirferðarlít-
ið, svo að flutningskostnaður á þvi
er ekki nema brot af því sem áður
var.
í venjulegu vatni er ein „þung“
eind á móti hverjum 300 vetnis-
eindum. Þetta er kallað „þungt
vatn“ og er nauðsynlegt við fram-
leiðslu kjarnorkunnar. — Þetta
„þunga vatn“ hefir verið mjög dýrt
fram að þessu, vegna þess h\ e
kostnaðarsamt hefir verið að ein-
angra það. En eftirspurnin hefir
farið hríðvaxandi eftir því sem
kjarnorkuvísindum hefir fleygt
fram. Nú hafa „kuldafræðingar“
komið fram með þá kenningu, að
hægt sé að einangra „þunga vatn-
ið“ á miklu auðveldari og ódýrari
hátt með helkulda. Er þegar komið
svo langt, að farið er að reisa verk-
smiðju í Bandaríkjunum til þess að
framleiða „þungt vatn“ á þennan
hátt. Ef þetta tekst, eins og vomr
standa til, er hér náð þýðingar-
miklum áfanga á þeirri braut að
gera kjarnorkuna svo ódýra að hún
geti orðið almenningseign. Þá fara
kjarnorkustöðvar að geta keppt við
þær raforkustöðvar sem nú eru.
Þá er búizt við því að kulda-
vísindin muni geta fundið upp
smurningsolíu, sem ekki getur fros-
ið. En sá galli er á þeirri smurn-
ingsolíu, sem nú er notuð, að hún
þolir ekki mikið fróst, verður þá
þykk og seig og kemur ekki að
gagni. Þetta er ókostur, sem getur
orðið hættulegur bæði flugvélum
og öllum vélknúðum tækjum í
kuldabeltunum.
Með helkulda má gera ildi fljót-
andi og mun það hafa stórkostlega
þýðingu fyrir háflug, og jafnvel
ráða úrslitum um það hvort geim-
flug takast. Gerfitungl Bandaríkj-
anna eru útbúin geymum með fljót-
andi ildi til þess að gengið verði úr
íkugga um þetta.