Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1958, Blaðsíða 6

102
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
sniðið hausinn af einum þeirra, en
þrír höfðu flækzt í símanum. Síma-
línan var þá hækkuð upp í 30 fefa
hæð, og síðan hefir ekki borið á
þessu.
Heimkynni gíraffanna eru norð-
an írá Sudan suður að Oranje-
ánni í Suður-Afríku og þaðan vest-
ur með, alla leið til Angola, og
nokkuð er einnig af þeim í norður-
hluta Nigeríu. Þarna halda þeir sig
á harðvelli, forðast þétta skóga
mýrar og foræði, og yfir ár geta
þeir ekki komist. Þeir kunna bezt
við sig á sléttum, þar sem akasíu-
tré vaxa á víð og dreif.
Giraffinn er jórturdýr. Hann
hefir engar framtennur í efra górri.
Með snoppu og tungu vöðlar hann
saman laufi og greinum og stingur
upp í sig, og bítur svo þennan skúf
af með neðri framtönnum. Venju-
lega eru gíraffar á beit snemma á
morgnana og undir kvöld. Þeir
halda alveg kyrru fyrir um miðjan
daginn, meðan heitast er.
Vegna vaxtarlagsins veitist gír-
öffum erfitt að leggjast og standa
á fætur. Fullorðnir gíraffar sofa
því oft standandi og er það örugg-
ast, því að ljón ráðast hiklaust á þá
ef þeir eru liggjandi. Þó leggjast
sumir gíraffar til þess að sofa og
teyg]a þá hausinn aftur og hvíla
kjálkana á lendinni.
Þeir eru oftast í hópum, og fml-
skyldur halda alltaf saman. Þvi er
það alvanalegt að sjá sums staðar
4—5 í hóp, en annars staðar 20 eða
fleiri Stundum fara gamlir tarfar
einförum, en slá sér þó í sollinn við
og við. Sagt er að fyrrum hafi se.st
allt að 150 dýr í hóp, en nú sjást
ekki stærri hópar en 70 dýr. Þeir
eru alltaf rásandi fram og aftur,
eins og fílarnir, og stundum er stór
tarfur foringi hópsins. Þó eru það
kýrnar sem halda vörð, ekki að-
eins um kálfa sína, heldur um all-
an hópinn.
í hverjum hóp er einn gamall
tarfur, kýr, kálfar og vetrungar og
jafnvel nokkrir ungir tarfar, sem
ekki dirfast að rísa upp gegn gamia
tarfinum. Um fengitímann er ekki
kunnugt xneð vissu, en hann er þó
líklega í marz. Kýrnar ganga með
í 1414 mánuð. Nýbornir kálfar virð-
ast ekki annað en háls og lappir.
Venjulegast eiga kýrnar aðeins
einn kálf, þó kemur það fyrir að
þær eru tvíkelfdar. Þær hafa að-
eins tvo spena og þess vegna væii
ekki gott fyrir þær að hafa þrjá
kálfa í eftirdragi.
Nýborinn kálfur vegur 50—60
kg. og er 5%—6^ fet á hæð. En
hann vex skjótt og eftir árið er
hann helmingi hærri. Kýrnar kara
kálfana og eftir stutta stund eru
þeir komnir á spenann. í 9 mán-
uði nærast þeir ekki á neinu öðru
en móðurmjólkinni, en eftir það
fara þeir að geta teygt sig í lágar
grexnar og fara þá að sjá um sig
sjálfir. Foreldrar vaka dyggilega
yfir afkvæmum sínum, og það
væri heimsk skepna — hvort sem
það er maður eða ljón — sem hætti
sér of nærri klaufhófum foreldr
anna, því að gíraffar eru slægir
og geta slegið í allar áttir. Þeir eru
grimmilega sterkir og högg þeirra
svo þung, að þess eru dæmi, að
gíraffi hefir slegið hausinn af ljón-
ynju, eins og það væri bifukolla.
Tarfarnir heya oft einvígi og er
skrítið að sjá þá stangast. Þeir
ganga hvor að öðrum ósköp niein-
leysislega og veifa hausunum fram
og aftur. Þessu halda þeir áfranx
þar til annar hvor gefur færi á sér
og þá er hinn ekki lengi að reka
honum bylmingshögg í herðakamb-
inn með stiklum sínum. Hinn reyn-
ir svo að hefna sín og er aðgangur
þeirra líkastur því er hnefaleikarar
leita færis hvor á öðrum. Stundum
risa gíraffarnir upp á afturfætur
til þess að geta lagt enn meiri
þunga í höggin. Þannig halda þeir
áfram þar til báðir eru þreyttir og
taka sér hvíld. Þegar þeir hafa
jafnað sig, hefja þeir leikinn að
nýu Ekki sjást þess nein merki að
þeir sé reiðir og báðir steinþegja.
Venjulega lyktar bardaganum svo
að þeir hafa aðeins fengið smá-
skrámur. Þó getur leikurinn orðið
alvarlegri. Fundizt hafa hálsbrotn-
ir gíraffar og hyggja menn að þeir
hafi farið þannig í einvígi.
Stundum kemur það fyrir að
Ijón drepa fullorðinn gíraffa, en pó
því aðeins að þau sé sárhungruð og
geti svikist að honum. Eitt ljón get-
ur ekki borið af gíraffa. Helzt er
það ef tvö eða þrjú ráðast á hann
samtímis þar sem hann stendur
gleiður við að drekka. Þá er hann
ekki jafn viðbragðsfljótur og ella.
Gíraffar drekka aldrei rennandi
vatn, heldur úr pollum eða tjörn-
um. Og aldrei koma þeir nærri
vatnsbóli fyr en þeir hafa gengið
úr skugga um að hvergi sé hætta
í nánd. Þar sem nóg er um vatn
drekka þeir reglulega, en þeir þola
líka að vera vatnslausir vikum
saman og láta sér þá nægja safann
úr liminu, sem þeir eta.
Vegna hálslengdarinnar hefir
gíraffinn „háan blóðþrýsting“, og
það er nauðsynlegt til þess að blóð-
ið geti streymt til höfuðsins. En
meðan þeir drekka er höfuðið um
7 fetum lægra en hjartað, og svo
rykkja þeir höfðinu upp í 20 feta
hæð. Til þess að þola þessi snöggu
viðbrigði er æðakerfi gíraffans sér-
staklega útbúið, og er þess vegna
engin hætta á að hann svimi, eða
honum sortni fyrir augum.
Fram að þessu hafa menn haldið
að gíraffinn væri raddlaus. En nú
er það kunnugt að kýrnar nauða,
þegar þær kalla á kálfa sína, og
stundum heyrist öðru vísi í þeim.
Gíraffar hafa ýmsan gang, þeir
fara fetið, brokka, valhoppa og
stökkva. Þeir eru mjög fóthvatir,
og bíll sem keppti við þá, komst að
þeirri niðurstöðu að á sprettinum