Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1959, Page 4
116
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ískætta á SLgÍLngaleibum
NÝLEGA komst allt í uppnám í
Englandi vegna þess, að tilkynn-
ingar komu um að stór borgarís-
jaki hefði sézt vestur af írlandi.
Fregnunum bar ekki saman, sumir
töldu jakann vera 200 sjómílur
undan landi, aðrir 700 sjómílur.
En um stærð hans var það sagt,
að hann rhundi vera um 5 fersjó-
mílur að ummáli. Seinna komu
fregnir um að jakinn væri allur
Strand þessa franska skips,
Lietenant Boyan er eins og dimm-
ur skuggi í hinni litríku og marg-
breytilegu sögu strandanna í Með-
allandi seinustu áratugina. Við
flest þeirra hefur allt gengið giftu-
samlega. Frá 1920 hefur enginn
maður farizt nema í þessu eina
strandi.
„Og svo er þessi strandsaga á
enda“, segir Eyólfur hreppstjóri að
lokum. „En meðan eg lifi mun eg
minnast þess, þegar við fundum
strandmennina við melkollinn á
Slýjafjöru, og svo hins vegar kom-
unnar að Fljótum morguninn eftir.
Það voru skarpar andstæður.“
á kafi, og því ekki um borgarís að
ræða.
En hvað sem öllu þessu líður,
þá sýnir þetta að menn eru enn
hræddir við íshættu á siglingaleið-
um, síðan „Titanic“ fórst, og eru
þó 45 ár síðan. Er hættan altaf
jafn mikil, eða hafa sögusagnir og
kvikmyndir gert of mikið úr
henni?
— ★ —
Tvenns konar er sá ís, sem skip
geta rekist á, borgarís og lagís.
Borgarísinn er sjaldgæfari. Hann
er kominn úr skriðjöklum, sem
renna fram til hafs, t. d. í Græn-
landsfjörðum, eða þá úr íshellunni
miklu hjá Suðurskautslandinu. Á
báðum stöðum brotnar framan af
jökulbrúninni og lausu jakarnir
berast á haf út.
Mjög er það mismunandi hvað
jakar þessir eru stórir. Flestir jak-
ar, sem koma frá skriðjöklunum í
Grænlandi, standa upp á endann í
sjónum. Þungi þeirra er talsvert
mismunandi, eftir því hve mikið
er af lofti inni í ísnum, en yfirleitt
er talið að ekki standi nema einn
í SUMAR sem leið birtist í S
enska tímaritinu „The New ^
Scientist“ grein um þetta efni, s
eftir dr. Terence Armstrong, |
sem er einn af forstjórum „The s
Scott Polar Research Institute" í i
Cambridge. Tilefnið var það, að ^
borgarísjaki hafði sézt skammt S
vestur af írlandi. Þessi grein ^
hefir fengið nýa þýðingu vegna S
hins hörmulega slyss, er danska ^
skipið „Hans Hedtoft" fórst við s
árekstur á ís nú nýlega.
S
áttundi af hæð þeirra upp úr sjó,
7/8 hlutar sé í kafi. Og þó geta
þessir jakar verið 300 fet upp úr
sjó, eða meira. Meðallagi stór borg-
arísjaki mun vega allt að 30
miljónir lesta.
Jakarnir, sem brotna framan af
íshellunni hjá Suðurskautslandinu,
eru öðru vísi. Þeir eru oft stórir
ummáls, enda er íshellan í Ross-
flóa um 250.000 fersjómílur að
stærð. Hún er öll á floti, svo ekki
er að undra þótt stórar spildur
losni úr henni. Þessir jakar eru
jafnan flatir að ofan og því nefndir
„borðís“. Einhver stærsti slíkur
jaki, sem sögur fara af, var um
140 km. á lengd og nær 40 á breidd.
Þykkt þeirra er um 600 fet. Eðlis-
þyngd þeirra er ekki jafn mikil og
þeirra jaka, sem brotna framan af
skriðjöklum, og það er vegna þess,
að altaf hleðst snjór ofan á íshell-
una. Það eru því ekki nema um
4/5 hlutar þeirra á kafi, en 1/5
stendur upp úr sjó.
Þegar jakar þessir berast nú út
í hlýan sjó, taka þeir að bráðna.
Fer þá oft svo, að sjórinn bræðir
meira að neðan en loftið að ofan.
Við það raskast jafnvægi jakanna,
svo að þeir hallast sitt á hvað, og
stundum steypast þeir kollhnýs.
Mismunandi leysing veldur því, að
ýmsar brúnir koma fram á jökun-
um eða horn, og geta þessi horn