Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1959, Side 10

122
LESBÓK MORGUMBLAÐSINS
Þvottalaugarnar
stedshús, og fylgdi þvi stór 160.
Kaupverðið var 18.000 krónur og
blöskraði öllum það geipiverð þá
því að húsið var gamalt (85 ára).
En 1904 hafði íslandsbanki keypt
þessa eign af félaginu og reist þar
steinhús fram við Austurstræti.
Melstedshús stóð þó lengi eftir það,
en þar er nú útbygging Útvegsbank
ans. Árið 1906 var Ungmennafélag
Reykjavíkur stofnað og Ungmenna-
félagið Iðunn 1908, í því voru ein-
göngu stúlkur. Má af þessum tveim-
ur dæmum sjá, að enn þótti það
ekki rétt að piltar og stúlkur væri í
sarpa félagi.
Áhugi fyrir íþróttum var vaknað-
ur. Ármann hafði hafið íslenzku
glímuna til vegs og virðingar.
Drengirnir í Vesturbænum höfðu
stofnað Fótboltafélag Vesturbæ-
inga, en úr því varð Knattspyrnu-
félag Reykjavíkur, þegar menn
hættu að tala um „fótbolta“ sem
íþrótt og tóku upp nafnið „knatt-
spyrna“. Og árið 1908 voru tvö
knattspyrnufélög stofnuð, Fram og
Víkingur. íþróttafélag Reykjavíkur
hafði verið stofnað 1907, og stund-
aði aðallega fimleika. — Skilyrði til
að geta stundað íþróttir voru þá
heldur bágborin. Hentug húsakynni
til æfinga var þá hvergi að fá, og
knattspyrnuæfingar fóru fram á
Melunum á þeim slóðum þar sem
Sverrir Runólfsson gerði glímuvöll
forðum. íþróttavöllurinn kom ekki
fyr en 1911. — Þrátt fyrir þetta var
áhugi mikill og ódrepandi hjá æsku
lýðnum, eins og sjá má á því, að
þessi félög lifa enn og starfa.
— o —
Fyrsta togarafélagið, „Alliance“,
hafði verið stofnað 1906 og árið eft-
ir kom fyrsti togarinn sem smíðað-
ur var handa íslendingum Það var
„Jón forseti“. Sama árið keypti ís-
landsfélagið togarann „Marz“ og
var Hjalti Jónsson skipstjóri á hon-
um. Og þegar hann sigldi í höfn lék
hann „Eldgamla ísafold“ á eim-
flautu skipsins. Sú hljómlist vakti
að vísu ekki aðdáun heldur undrun
bæjarbúa. Og þetta varð í rauninni
sigursöngur nýrrar aldar, togara-
aldarinnar. Hún breytti öllu um af-
komuhætti og atvinnulíf borgarinn-
ar.
Með skútuöldinni hafði hagur al-
mennings að vísu batnað stórum,
en þó var hér meiri fátækt, en nokk
ur maður getur nú gert sér í hugar-
lund. Allsleysi og úrræðaleysi hafði
sett sitt mark á fjölda bæarbúa.
Ónógt viðurværi og óhollar vistar-
verur höfðu rist rúnir heilsuleysis
á mörg andlit. Ef góðir menn hefðu
eigi hjálpað, mundu fjölda mörg
börn ekki hafa komizt í skóla
vegna klæðleysis
Atvinna var stopul og sama sem
engin framan af vetri. Þá höfðu
skútuskipstjórar hjá Duus þau sér-
réttindi að vinna að veiðarfærum
áður en vertíð hófst. Þeir unnu að
þessu uppi á ísköldu geymslulofti
og fengu 15 aura um klukkust. Það
er ofurlítil spegilmynd af því
hvernig þá var háttað högum
manna.
Þá eimdi enn eftir af þeim sið, að
menn hengu í sölubúðum tímunum
saman. Búðirnar voru nokkurs kon-
ar fréttamiðstöðvar, því að þar voru
sagðar slúðursögur úr bænum.
Annars voru kaupmenn farnir að
amast við þessu, einkum þeir, sem
reynt höfðu að setja nýtízkubrag á
búðir sínar
Ýmsar búðir voru þá lýstar með
glóðarlömpum, (svo sem Lux
og Kitson), sem báru skæra
birtu og þótti það nýlunda. Annars
var notast við steinolíuljós í flest-
um búðum. Þá voru engin dagblöð
til, en nokkrar verslanir auglýstu
vörur sínar í vikublöðunum. Þá
kom frá Edinborg langur bragur
um hvað fengist á jólabazar versl-
unarinnar. Sá bragur hófst svo: '
Flýttu þér niður í Edinborg,
þar færðu margt að sjá,
farðu beint upp stigann
og opinn verður þá
bazar harla mikill,
sá bezti er landið á.
En buddunni upp úr vasanum
ei gleymdu strax að ná.
Seinasta hendingin var dálítið
táknræn fyrir viðskiftalífið á þeim
árum, því að þá báru menn gjald-
miðil sinn í buddum. Þá var svo lít-
ið af seðlum í umferð, að það voru
ekki nema einstaka menn, sem áttu