Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1959, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
261
Nú hafði Snæbjörn siglt í útnorður
í nær tvö dægur, og eigi örlaði enn á
hin ævintýralegu Gunnbjarnarsker.
Fjöll íslands voru löngu horfin, en á
bakborða hafði lengi legið mikill þoku-
bakki, er lokaði allri sýn í vesturátt,
og skammt sást um stafn fram. Og nú
féll byrinn.
Hrólfur rauðsendski gekk til Galta.
Þeir höfðu skiptsk á um að stýra alla
leiðina.
Þetta er ísaþoka, mælti Hrólfur, og
mun nokkuð hart undir búa.
Oft er ísaþoka á íslandi, mælti Snæ-
björn, þó að undir búi bæði grænt og
milt.
Sumir kurra, sagði Hrólfur....
Eigi spyr eg að því, mælti Snæ-
björn.... En eg vil minna þig á það,
er áskilið var í okkar samningum, að
eg skyldi vera fyrirmaður þessa leið-
angurs....
Nú kvað við óp mikið, sem heyrðist
um allt skip og í hvert flet. Var fögn-
uður mikill og sigurhreimur í rómn-
um. Það var Snæbjörn galti, sem kall-
aði og kvað:
Veslir vílmegir
vakni hugrakkir,
drengjum dáðrökkum
drýgir glaðværi
land í útsuðri,
land um stafn frammi,
land í ókynni,
landsýn hátigin.
Varð ys og þys um allt skipið, er
menn heyrðu kallið. Risu allir upp og
lituðust um undrandi. Vindurinn hafði
snúizt, og stóð nú af suðri eða suð-
vestri. Þokubakkinn í vestri var horf-
inn, en við blasti á bakborða borgar-
ísjaki hár og mikill, og á bak við hann
var ísspöng allbreið allt til lands og
lágu kópar á ísinum. Til lands gat að
líta hálendi mikið og gnæfandi fjöll
með geysiháum tindum, en á milli
gnípanna komu fram skriðjöklar, er
námu við sjó sjálfan. Á bak við virtist
allt land vera sveipað jökulhvítum
serki. Undirlendi var hér ekkert og
grænt hvergi“.
Þannig lætur Sigurjón hinn vest-
ræna heim birtast íslendingum í
fyrsta sinn. Og svona kaldranalega
birtist hann án efa Snæbirni galta
og félögum hans við fyrstu sjón.
En Grænland var fundið! Vestur-
heimur var fundinn! Grænlandsís-
inn og ókynnið fyrir vestan ísland
var sigrað! Nú lá leiðin greið fyrir
hina íslenzku sægarpa, og síðar
aðra Norðurálfumenn, til vesturs
og suðvesturs til frjósamari og veð-
urblíðari stranda.
Skáldið lætur svo þá Snæbjörn
galta halda nokkru lengra norður
með landinu og leggja inn á fjörð-
inn Öllumlengri, sem kunnur er úr
Króka-Refssögu og úr Grænlands-
lýsingu ívars Bárðarsonar frá ca.
1360. Þar eru fögur sólskin og veð-
urblíða, láglendi vafið grasi, lyngi,
kjarrskógi og öðrum gróðri undir
háum fjöllum en gnægð veiðidýra
á landi og í sjó. Lýsir skáldið könn-
un þessa svæðis sennilega. Og svo
lætur skáldið Snæbjörn galta
framkvæma hið löngu fyrirhugaða
markmið ferðarinnar með þessum
orðum:
„Helga ég mér allt þetta mikla
land, sem ég og mínir skipverjar
höfum fundið fyrstir manna. Svo
hjálpi mér hinn almáttki áss, Þór,
Njörður og Freyr og guð móður
minnar, til þess að halda þessu ríki
án þess að þurfa að beygja háls
fyrir nokkrum né nokkru nema
lögum Alþingis við Öxará“.
Öllumlengri er næsti og líkleg-
asti staðurinn, þar sem þeir Snæ-
björn galti gátu náð landi í Græn-
landsóbyggðum, og þar hafa þeir
án efa tekið land. En að þeir höfðu
vetursetu í Grænlandsóbyggðum,
sýnir þessi texti úr Landnámu:
„Þeir fóru að leita Gunnbjarnar-
skerja og fundu land (þ. e. Grænland).
Eigi vildi Snæbjörn kanna láta um
nótt. Styrbjörn fór af skipi og fann
fésjóð í kumbli og leyndi; Snæbjörn
laust hann með öxi; þá féll sjóðurinn
niður. Þeir gjörðu skála og lagði hann
í fönn. Þorkell son Rauðs fann, að vatn
var á forki, er stóð út um skálaglugg;
það var um gói; þá grófu þeir sig út.
Snæbjörn gjörði að skipi, en þau Þor-
oddur voru að skála af hans hendi, en
þeir Styrbjörn af Hrólfs hendi. Aðrir
fóru að veiðum. Styrbjörn vó Þorodd,
en Hrólfur og þeir báðir Snæbjörn.
Rauðssynir svörðu eiða og allir aðrir
til iífs sér. Þeir tóku Hálogaland og
fóru þaðan til Islands og komu í Vaðil.
Þorkell trefill gat sem farið hafði fyrir
Rauðssonum. Hrólfur gerði virki á
Strandarheiði".
Síðan segir Landnáma af hefnd-
unum eftir Snæbjörn.
o—/—o
Þótt Snæbjarnar galta sjálfs nyti
ekki við til frekari landkönnunar
og athafna, varð þessi för hans og
landafundur hinn afdrifaríkasti.
Eftir heimkomu förunauta Snæ-
bjarnar galta mun ekki hafa verið
eins tíðrætt um neitt á íslandi eins
og hið nýfundna, mikla ísa- og
jöklaland í vestri, er var fullt af
hinum dýrmætustu konungsgersem
-um í fornöld, svo sem hvítabjörn-
um, hvítum völum, sverði, tönn og
sæg af óstyggðum veiðidýrum á
landi og í sjó, þar á meðal miklum
sauðgæfum hreindýrahjörðum. í
augum þeirrar tíðar manna var
þetta hin mesta gullnáma. Því
gripu Breiðfirðingar tækifærið, er
Eiríkur rauði varð sekur fjörbaugs
sekt á Þórsnesþingi 982, skutu und-
ir hann skipi, og réðu honum skips-
höfn, og sendu hann til að kanna
hið nýja land til suðurs og vesturs,
hvort þar mundi ekki byggjandi.
En sem fjörbaugsmaður hlaut Ei-
ríkur að vera algerlega eignalaus.
Höfðingjar Breiðfirðinga fylgdu
honum út um eyjar, og tóku það
loforð af honum, að koma aftur
„ef hann fyndi landið“. Hjer er því
ekki um Gunnbjarnarsker að ræða,
heldur land, sem búið er að finna.
Á öðrum stað er sagt, að Eiríkur
færi að leita „lands þess“, er Gunn
-björn sá, er hann fann Gunnbjarn-
arsker. Þá er það orðið ljóst, að
Gunnbjarnarsker voru ekki annað
en hinir hvössu tindar Grænlands,
er vatnaði um vestur í sjóndeild-
arhringnum. Má ske voru einhverj-
ir af förunautum Snæbjarnar á