Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1959, Blaðsíða 14

634
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
um Sargossahafið, þennan stöðu-
poll á milli beljandi strauma At-
lantshafsins. Sagt var, að þarna
væri griðastaður sjóræningja, líkt
og öræfin eru griðastaður útilegu-
manna. Sagt var að þarna væri
margar eyar, og þar hefði sjóræn-
ingjarnir hrúgað saman gulli og
gersemum. Aðrir sögðu að bölvun
hvíldi yfir þessum stað, hvert skip,
er þangað kæmi, væri dauðadæmt,
það gæti ekki losað sig út úr skóg-
inum, og væri að velkjast þarna
og hringsóla á meðan það gæti
flotið. Slíkar sögur og þvílíkar
gengu á meðal sjómanna, breyttust
og margfölduðust í meðferðinni,
þar til þær voru orðnar að hinum
furðulegustu kynjasögum. Og um
aldir þorði enginn skipstjóri að
koma nærri þessum hættulega
stað.
— o —
Það var 300 árum eftir að Kolum-
bus lenti í Sargossahafinu, að
Alexander von Humboldt komst í
kynni við það og ritaði um það.
Voru skýringar hans á því, að
frumskógur gæti þrifist þarna úti
í miðju Atlantshafi, svo furðuleg-
ar og fjarstæðukenndar, að mönn-
um þótti, að það var ekki fyr en
á þessari öld að vísindamenn gátu
fallist á að hann hefði rétt fyrir
sér í aðalatriðum.
Hann helt því fram, að hér væri
um „lygnu“ að ræða úti í miðju
hafi, en allt umhverfis hana lægi
sterkir straumar, sem einangruðu
hana. í þessari lygnu væri hægur
hringstraumur. Fyrir örófi vetra
hefði hann sogað til sín þarann og
heldi honum síðan, og þarna gæti
þarinn vaxið og dafnað.
Meðal þeirra vísindamanna, sem
vildu hrekja kenningar Humboldts,
voru þeir Kuntze og Hallermann.
Þeir heldu því fram, að þarinn í
Sargossahafi væri dauður, en ekki
lifandi. Þetta væri þari, sem storm-
ar og straumar hefði rifið upp með
ströndum fram, og borið síðan
þangað. Þetta væri þari og þang,
sem væri að smárotna og sykki síð-
an til botns. Engin líkindi væri til
þess að þari gæti vaxið og dafnað
úti í miðju hafi, þar sem engan
botn væri að finna.
— o —
Það var ekki fyr en á þessari
öld, að vísindamenn fóru fyrir al-
vöru að rannsaka Sargossahafið.
Og þeir hafa komizt að þeirri nið-
urstöðu, að Humboldt hafði rétt
fyrir sér. Þaraskógurinn vex þarna
úti í miðju hafi.
Rannsóknir hafa einnig leitt í
ljós, að ýmis kynleg dýr hafast við
í þessum skógi. Þar hafa þegar
fundizt 12 tegundir. Eru það fjórar
fiskategundir, tvær krabbategund-
ir, tvær rækjutegundir, þrjár teg-
undir kufunga og flatormar. Hafa
þær fengið á sig hinn rauðbrúna
lit þarans, og eru með greinum og
tægjum út úr sér, til þess að líkjast
umhverfinu sem mest. Náttúran
hefir þurft miljónir ára til þess
að umbreyta þessum lífverum
þannig, og þess vegna hljóta að
vera miljónir ára síðan að Golf-
straumurinn bar fyrsta þarann og
þangið frá ströndum Ameríku út
á haf og inn í Sargossahafið.
Óhemju ósköp af þessu rekaldi
hefir visnað og rotnað, en á hinum
rotnandi leggjum hefir nýr gróður
fengið næringu og dafnað. Og
hanta heldur sér uppi með loft-
blöðrum í blöðunum. Dýralífið,
sem barst þangað með rekaldinu,
hefir orðið að skipta um lifnaðar-
háttu og aðlaða sig hinu nýa um-
hverfi og lífsskilyrðum. Þarinn,
sem þarna er, sekkur eigi lengur,
eins og vant er um þara, sem slitn-
ar upp. Hér vex hann og dafnar
og sækir næringu til sjálfs sín.
Rotnandi leggir og blöð veita hin-
um nýa gróðri næringu og skóg-
urinn er grózkumikill. Hann er
eins og flotey hér á vindlausu hafi.
— o —
Af dýrunum, sem þama eru, ber
fyrst og fremst að nefna Sargossa-
fiskinn. Hann líkist lítt öðrum fisk-
um, miklu fremur svipar honum
til gróðursins, sem þarna er, því
að út úr honum vaxa líkt og blöð
og mjóir þvengir. Hann lifir ekki
á þaranum, heldur á smákröbb-
unum.
Þarna eru líka riddarar og pípu-
fiskar. Það er oft mjög mikið um
þá í þara og öðrum sjávargróðri,
en hvergi er jafn mikið af þeim
eins og á þessum slóðum.
Og svo er það állinn. Árið 1865
fann vísindamaður nokkur, Kaup
að nafni, glæra smáfiska í At-
lantshafi. Hann nefndi þá „Lepto-
cephalus“. En árið 1895 uppgötv-
uðu tveir ítalskir vísindamenn,
Grassi og Galandruccio, að þetta
var ekki nein sérstök fiskategund,
heldur álar á bernskuskeiði. Þeir
komust að því, að þessi álaseiði
komu upp úr djúpinu og þau heldu
síðan til lands. Nú höfðu menn
tekið eftir því, að álar hrygna
aldrei í ósöltu vatni, heldur leita
á haf út. Þóttust menn nú vita að
hrygningarstöðvar þeirra mundu
vera úti í reginhafi.
Svo var það árið 1904 að danski
vísindamaðurinn Johannes
Schmidt, fann álaseiði úti í At-
lantshafi. Þau voru þar á sundi í
yfirborði sjávar og stefndu til
lands, austur á bóginn. Hann fann
líka álaseiði vestur í hafi, og
stefndu þau til vesturs. Þessi seiði
voru ekki á bernskuskeiði heldur
höfðu vaxið svo að þau voru nokkr-
ir þumlungar á lengd. Schmidt
komst þá að þeirri niðurstöðu, að
hrygningastöðvar álsins væri í
Sargossahafinu og álaseiðin leituðu
til heimkynna foreldra sinna þeg-
ar þau hefði þroska til.