Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1960, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
481
Björn L. Jónsson, læknir
Náttúrulækningastefnan í Þýzkalandi
O R Ð IÐ „náttúrulækningar“ er
þýðing á þýzka orðinu „Naturheil-
kunde“ og enska orðinu „Naturo-
pathy“. Hið þýzka orð notaði Þjóð-
verji einn, Rausse að nafni, fyrstur
manna, á fyrri hluta 19. aldar í
skrifum sínum um lækningar með
böðum, bökstrum og mataræði, til
aðgreiningar frá aðferðum lærðra
lækna. Rausse hafði lagt stund á
heimspeki og læknisfræði við há-
skóla, án þess að gangast undir
próf. En sjálfur hafði hann hlotið
heilsubót með hinum „náttúrlegu“
ráðum, þar sem aðrar aðferðir
brugðust.
Sjúkdómar í ýmsum myndum
eru jafngamlir mannkyninu. Og
sama er að segja um viðleitni
manna til að ráða bót á þeim. Á
öllum tímum og meðal allra þjóða
hafa vissir menn öðrum fremur
haft það hlutverk að lækna þjáða
og sjúka og notað til þess harla
margvísleg ráð, svo sem hand-
læknisaðgerðir, allskonar lyf,
bæði inntökur, smyrsl og bakstra,
böð, föstur, særingar. Frá elztu
tímum þekkja menn lækningamátt
ýmissa jurta. Læknavísindi nútím-
ans hafa hagnýtt sér þessa þekk-
ingu í fjölmörgum tilfellum og
unnið úr viðkomandi jurtum hin
virku efni og notað þau í hreinu
formi eða í hentugri mynd en áður
var unnt. Má sem dæmi nefna jurt-
ina digitalis og hið alkunna, sam-
nefnda hjartalyf.
Fyrr á öldum, áður en lækna-
skólar voru stofnaðir, gekk „lækn-
islistin" frá manni til manns. Víða
var læknisembættið arfgengt.
Fram á okkar daga hafa margir
Björn L. Jónsson
leikmenn fengið orð á sig fyrir
hæfileika og kunnáttu á sviði lækn
-inga og hjúkrunar, ýmist gagn-
vart mönnum eða dýrum. Sem
mér nákomið dæmi vil ég nefna
ömmu mína, Þorbjörgu Helgadótt-
ur að Marðarnúpi í Vatnsdal í
Húnavatnssýslu. Hennar var mikið
vitjað sem Ijósmóður, og slíkar ó-
menntaðar Ijósmæður hafa senni-
lega verið í flestum sveitum lands-
ins. En hana nefni ég sérstaklega
vegna þess, að þegar elzti sonur
hennar, Guðmundur Björnsson,
síðar landlæknir, settist að sem
læknir í Reykjavík, lét hann móð-
ur sinni í té leiðbeiningar og aðra
hjálp, til þess að stuðla að sem
beztum árangri í ljósmóðurstarfi
hennar. Þá er mér og kunnugt um,
að hann veitti sóknarpresti Öræf-
inga, sem var áhugasamur og fróð-
ur um lækningar, leyfi til að láta
ýmis lyf af hendi til sjúklinga —
presturinn skýrði mér sjálfur frá
þessu fyrir skömmu, en því miður
kem ég nafni hans ekki fyrir mig í
svipinn. — Slík samvinna milli
lærðra lækna og leikmanna heyr-
ir til undantekninga, því að yfir-
leitt hafa háskólalærðir læknar
síðari alda, svo og hinir viður-
kenndu „embættislæknar“ fyrri
alda og meðal frumstæðra þjóða
litið á „leikmenn“ þá, sem stundað
hafa lækningar sem „skottulækna“,
hættulega þjóðfélaginu.
—~k—
Frægastur lækna fornaldar er
gríski læknirinn Hippókrates, sem
uppi var 4 öldum fyrir Krists
burð. Læknar hafa löngum kallað
hann „föður læknisfræðinnar“.
Með jafnmiklum rétti mætti nefna
hann „föður náttúrulækningastefn
-unnar“, og mega náttúrulæknar
vel við það una. í þann tíð voru
skilningsvit læknisins einu rann-
sóknartækin, og með þeim mátti
þá, og má enn, langt komast. með
athygli og æfingu. Nú treysta
menn aðallega á lífvana rannsókn-
artæki, sem eru ómissandi, en því
miður dregur að sama skapi úr
þjálfun læknisins og lífrænu sam-
bandi hans við sjúklinginn, en það
er mörgum sjúklingum meira virði
en öll rannsóknartækni og öll lyf.
Læknisaðferðir Hippókratesar
voru í meginatriðum áþekkar
þeim, sem náttúrulæknar nútímans
beita: Viðeigandi mataræði, þar á
meðal jurtaseyði; föstur, böð og
bakstrar, hreyfing og hvíld. Og
æðsta boðorð hans var þetta:
„Nihil nocere“, sem þvðir: „Engu
spilla“. Þ. e. a. s. að læknirinn verð-