Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1960, Blaðsíða 10

486
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
að þeir verði sjálfir að sjá kirkj-
unni fyrir kirkjugripum, áhöldum
o. s. frv., en viðhald skuli eigandi
Búða annast, þó þannig að til við-
haldsins verði varið kirkjutíund af
fasteignum og lausafé og ennfrem-
ur ljóstolli og legkaupi. Sóknar-
prestinum á Staðarstað skuli gert
að skyldu að messa í hinni nýu
Búðakirkju þriðja hvern helgidag
á sumar og sjötta hvern helgidag
á vetur.-----
Þarna hafði Steinunn unnið sig-
ur og nú lét hún ekki á sér standa.
Árið 1848 reisti hún timburkirkju
á grunni gömlu kirkjunnar. Hring-
urinn úr hurð gömlu kirkjunnar
var settur í hurð nýu kirkjunnar og
bætt á hann nýrri áletrun. Nú er
þessi hringur talinn glataður og
fer ýmsum sögnum um hvað á hon-
um hefir staðið. En fræðimaðurinn
Guðlaugur Jónsson lögregluþjónn
skoðaði sjálfur hringinn og ritaði
hjá sér hvað á honum stóð, og hefir
hann leyft mér að birta það:
— Áletrunin er þessi: „Kirkjan
er endurreist ár 1848, án styrks
þeirra andlegu feðra“. Með þessu
er ekkert nafn, hvorki Steinunnar
Sveinsdóttur né annara. Áletrunin
er á öðrum hliðarfleti hringsins,
sem er sléttur, og er helzt útlit
fyrir, að þar hafi verið numin brott
eldri áletrun, eða útflúr. til þess að
geta komið henni fyrir. Hér er um
að ræða venjulegt prentletur,
heldur illa gert, en vel skýrt og
læsilegt. Hinn hliðarflötur hrings-
ins virðist vera í sinni uppruna-
legu mynd og þar er þessi áletrun:
„1702 Bendt Lauridtsens og Marín-
ar Jensdóttur Forær.“.----------
Hin fáorða áletrun, sem Stein-
unn hefir látið setja á hringinn,
lýsir í senn gremju hennar í garð
íslenzku kirkjustjórnarinnar og
sigurgleði út af því að hafa haft
sitt fram.
— ★ —
Sama árið sem konungur leyfði
að kirkjan á Búðum væri endur-
reist, fóru fram endurbætur á dóm-
kirkjunni í Reykjavík. Var reist
ný hæð ofan á hana alla, kórstúka
austan við hana og forkirkja að
framan með turni upp af . Að.vísu
var því ekki lokið fyr en seint á
næsta ári. Er því dómkirkjan, í
sinni núverandi mynd, og Búða-
kirkja jafngamlar.
í dómkirkjunni höfðu verið
fjórir ljósahjálmar úr tré, þaktir
gibsi og logagylltir. Þóttu þeir nú
ekki sæma hinni nýu dómkirkju og
munu hafa farið sinn í hverja átt-
ina. Tveir þeirra eru nú taldir glat-
aðir, einn er í Þjóðminjasafninu og
sá fjórði fór í Búðakirkju. Var mér
mikil forvitni á að vita hvort hann
væri enn við líði og var það mitt
fyrsta verk á Búðum að fara til
kirkjunnar að gá að honum.
Þar var enginn ljósahjálmur.
Allsherjarviðgerð hafði farið fram
á kirkjunni árið 1951 og þá voru
lagðar í hana rafleiðslur og er
ætlast til að hún verði lýst með
rafmagni þegar það kemur. Eg fór
upp í turnloftið að leita, datt í hug
að ljósahjálmurinn mundi vera þar,
en þar var ekkert nema tveir
gamlir líkkransar. Þá lagði eg leið
mína til Magnúsar Einarssonar
bónda á Búðum og spurði hvort
hann kannaðist nokkuð við þennan
gamla ljósahjálm. Jú, hann mundi
vel eftir honum, sagði að hann
hefði verið tekinn niður 1951 og
mundi líklega vera uppi á geymslu-
lofti niðri á plássinu, ef nokkuð
væri þá eftir af honum.
Þá fór eg til húsfreyunnar í
gistihúsinu, frú Lóu Kristjánsdótt-
ur og spurði hana hvort hún vissi
nokkuð um gripinn. Jú, hún kann-
aðist við hann og kvaðst hafa hald-
ið verndarhendi yfir honum síðan
hún kom að Búðum, enda þótt
hann væri illa farinn. Sagði hún að
sér hefði komið til hugar, að vera
mætti að þetta væri merkilegur
forngripur, enda þótt hún vissi
engin deili á honum. Og það er
henni að þakka að brotin úr ljósa-
hjálmi gömlu kirkjunnar í Reykja-
vík komast nú til Þjóðminjasafns-
ins. Er vonandi að hægt sé að gera
við gripinn.
— ★ —
Kirkjan á Búðum er ekki gömul,
enda á hún fátt gamalla gripa.
Elzti gripurinn er altaristafla
(vængjatafla) máluð á tré og er nú
farin að láta á sjá, líklega mest
vegna þess að hún hefir verið látin
standa opin og sól náð að skína á
hana. Eg spurði ýmsa af hverju
myndin væri og heldu allir að hún
væri af kvöldmáltíðinni, æn það
held eg varla geti verið. Efst á
vængjunum stendur skráð: „Given
Kierken til Aere — — Af Gert
Petersen 1750“. Hann hefir senni-
lega verið skipstjóri á Búðaskipi.
Á altarinu standa tveir þungir
messingstjakar og er á þá letrað:
„Carl Rasmussen 1767“. Sú sögn
fylgir þessum stjökum, að Rasmus-
sen hafi verið skipstjóri á Stapa-
skipi. Skipið sleit upp þar á höfn-
inni í fárviðri og hraktist inn með
ströndinni. Á skipstjóri þá að hafa
heitið á Búðakirkju að gefa henni
kertastjaka, ef hann næði höfn í
Búðaósi. Hann kom þangað með
háflæði og gat einhvern veginn
stýrt skipinu inn í ósinn, og þá var
því borgið. — Sögn þessi gæti verið
sönn. í annálum er þess getið, að
18. október 1766, sem var laugar-
dagur seinastur í sumri, hafi gert
aftakaveður af suðvestri og sjávar-
ólgu mikla 1 Faxaflóa svo að sjór
gekk þar 10 föðmum hærra á land
en elztu menn mundu áður. í þessu
veðri brotnuðu um 70 skip undir
Jökli.
Ýmsa nýa gripi á kirkjan, sem