Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1960, Blaðsíða 14

538
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Me8 honum fór vopnaður leynilög-
regluþjónn.
Þegar steinninn var lagður á vinnu-
borð Asschers, var sem hann glóði,
enda þótt hann væri ófágaður. Menn
horfðu þögulir á hann nokkra stund.
Svo tók Asscher steininn og bar hann
upp að ljósi.
— Dásamlegt, tautaði hann, þessi
steinn á engan sinn líka, og hann hæf-
ir aðeins konungi.
Leynilögreglumaðurinn gekk nær
og mælti:
— Hvað ætlið þér nú að gera við
hann?
Asscher brosti.
— Fyrst verð eg að horfa á hann,
vinur minn, skoða hann vandlega í
krók og kring. Það getur tekið heila
viku, máske tvær eða þrjár.
— Þetta skil eg ekki, sagði leyni-
lögreglumaðurinn.
— Þá skal eg útskýra það, mælti
Asscher. Fyrst verður að athuga vand-
lega hvernig liggur í steininum og
hvernig hann getur klofnað. Ef hafist
er handa um að kljúfa hann og byrjað
á skökkum stað, þá getur hann sundr-
ast í þúsund agnir.
— Eigið þér við að hann verði þá
verðlaus?
— Já, auðvitað.
— En hvers virði er hann nú?
— Eg held að enginn núlifandi mað-
ur mundi geta keypt hann, svaraði
Asscher. — Hann er margra miljóna
króna virði.
Og svo horfði Asscher á steininn
vikum saman og þreifaði sig áfram
um það hvernig í honum lægi. Þetta
reyndi svo á taugar hans, að hann
varð miður sín og varð að hvíla sig
í nokkra daga. En hinn 10. febrúar
1908 kvaðst hann reiðubúinn að reyna
að kljúfa steininn.
— Jæja, vinir mínir, mælti hann,
nú er komin sú stund er eg hefi kviðið
mest í margar vikur. En hér hefi eg
nú smíðað skrúfstykki til þess að
halda demantinum.
Hann tók steininn og festi hann í
skrúfstykkið. Svo tók hann við stál-
blaði af syni sínum og bar það á stein-
inn. Sonurinn sá að hann var skjálf-
hendur.
— Gangi þér vel, faðir, sagði hann.
En það var eins og gamli maður-
inn heyrði það ekki. Hann tautaði við
sjálfan sig: Höggið verður að koma
beint á, og það má hvorki vera of
þungt né of létt.
Svo hóf hann bareflið á loft, en um
leið var eins og snörlaði í honum,
hann riðaði og fell á borðið.
— Hvað er að þér, faðir minn?
spurði sonur hans óttasleginn.
— Mér varð óglatt — en það líður
frá, sagði gamli maðurinn. — Það líð-
ur frá eftir andartak.
— Setjið yður hérna í stól og hvílið
yður, sagði leynilögreglumaðurinn. Eg
skal ná í drykkjarvatn handa yður.
Asscher hneig niður í stólinn og
sötraði vatnið. Eftir nokkra stund reis
hann á fætur.
— Nú er eg tilbúinn, sagði hann.
Hann greip bareflið og reiddi það
aftur. Og svo reið höggið á stálblaðið.
En blaðið hrökk af steininum og þeytt-
ist út í horn. Sviti draup af andliti
Asschers. Hann náði í blaðið, bar það
á steininn aftur og hóf upp bareflið.
Svo reið höggið, og nú voru engin
mistök.
— Hann klofnaði, klofnaði ágætlega,
Leiðréttingar
við kort
í 27. TÖLUBLAÐI Lesbókar Morgun-
blaðsins þ. á., eru ferðapistlar af Snæ-
fellsnesi eftir Birgi Kjaran. Þeir eru
skemmtilega ritaðir, sem við mátti bú-
ast af höfundinum. Ferðapistlunum
fylgir kort af Þórsnesi og nágrenni
þess. A korti þessu eru tvær stórvillur,
sem snerta svo mikið sögulegar heim-
ildir, löngu liðinna atburða, er hafa
gjörzt á téðu svæði, að mér þykir hlíða,
að gjöra nokkrar athugasemdir við
kort þetta. í fyrsta lagi: Nesvogur, sem
sýndur er á kortinu, heitir réttu nafni
Mjóifjörður. Nesvogur er aftur á móti
vík eða vogmyndun, skammt vestur frá
Stykkishólmi, og beint vestur frá tún-
inu í Grunnasundsnesi. Norðan við
víkina eða voginn er lítið nes, sem
Búðanes heitir. Nesvogur var verslun-
arstaður á tímabili, og voru vörubúðir
kaupmanna Búðanesi. Enn í dag sjást
glögglega rústir vörubúðanna. Síðan
fluttist verslunin af Nesvogi til
Stykkishólms.
Önnur villa á fyrnefndu korti er sú,
að Þingskálanes er staðsett nær þvi
við bæinn á Þingvöllum. Eyrbyggja
hrópaði sonur hans feginsamlega.
En Asscher heyrði það ekki. Það
hafði liðið yfir hann. Kvíðinn hafði
borið hann ofurliði. Og hann lá lengi
í óviti.
Daginn eftir klauf hann steininn að
nýu. Og úr þessum þremur bútum
klauf hann svo 9 stóra demanta, sem
allir voru kallaðir Cullinan og tölu-
settir eftir stærð. En úr flísunum, sem
komu við klofninguna, voru gerðir 96
smádemantar. Síðan unnu þrír menn
að fágun þessara 105 steina og voru að
því í 8 mánuði, en unnu þó 14 stundir
á dag.
Þegar demantarnir voru komnir til
Englands aftur, var mikið um það
rætt hvað ætti að gera við þá. En
Játvarður konungur ákvað að fjórir
þeir stærstu skyldi settir á konungs-
skrúðann, og var þeim stærsta þá gefið
nafnið „Afríkustjarna". Hinir fimm
demantarnir, sem og smádemantarnir
flestir, voru settir í hálsmen drottn-
ingar.
(Úr bókinni „This Afrika Of Ours“)
saga segir greinilega frá för Steinþórs
á Eyri er hann sótti skip sitt Gruflu
til Dögurðarness. Hún segir svo: „Tók
hanÉ vestanveður mikið, og sveif þeim
inn um Þórsnes, og lentu þeir í Þing-
skálanesi, og settu þar upp skipið í
Gruflunausti" Um það er Steinþór
sótti skipið í Gruflunaust, segir Eyr-
byggja: „íss var lagður á Hofstaðar-
vog, mjög svo að Bakka hinum meira
(það er Staðarbakka) og gengu þeir
inn eftir ísum, og svo inn yfir eiðið
til Vigrafjarðar, og lá hann allur....
Þeir Steinþór fóru í Þingskálanes og
dróu skipið úr naustinu". Gruflunaust
þekkist enn örugglega; það er suð-
austan við Vigrafjörð utarlega. Hins-
vegar hefur nafnið Þingskálanes
gleymzt, en auðvelt er að sjá hvar það
er, þegar komið er í Gruflunaust. Sam-
kvæmt því sem ísar lágu er auðsætt
að Álftfirðingar hafa gengið eftir ísum
á Álftafirði vestur um Þingskálanes til
Vigrafjarðar. Þetta var bein lína fyrir
þá til Helgafells, en þangað var för
þeirra heitið til jólavistar Það er því
tvímælalaust, að Þingskálanes er suð-
austan Vigrafjarðar í grennd við
Gruflunaust, en ekki í grennd við Þing-
velli.
Guðbrandur Sigurðsson.
Svelgsá.