Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1960, Blaðsíða 14

586
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ÆÐASTÍFLUR
í DÝRAFEITI og kjöti er efni, sem
nefnist cholesterol, og það er talin
ein af orsökunum til æðastíflu. En
það er enn ráðgáta, á hvern hátt
þetta má verða, eða hvernig unnt
muni að afstýra því. Æðastífla
myndast við það, að fitukennd
efni, þar á meðal cholesterol, setj-
ast innan í æðarnar. Þessi stífla
þrengir blóðrásina, og í krónæðum
getur hún valdið blóðtappa og síð-
an hjartaslagi.
Ef safnað væri saman öllu því
sem ritað hefir verið um cholester-
ol á undanförnum tíu árum, yrði
það heilt bókasafn. En þrátt fyrir
það er þekking vor á cholesterol og
áhrifum þess á líkamann, enn
mjög í molum. Vér vitum það eitt
með vissu, að það framleiðist í lík-
amanum og er komið úr fæðunni.
Vér vitum einnig að það er undir-
staða að myndun annara efna í lík-
amanum svo sem gails, kynhor-
móna og hormóna hjánýranna. Vér
Frh. af bls. 585
26. Guðjón H. Sæmundsson, bygg-
ingameistari, Rvík.
26. Jóhannes Ásmundsson, búfræð-
ingur.
27. Gunnar Jónsson, fyrrv. skipa-
smíðameistari, Akureyri.
27. Einar Kristjánsson, Dunhaga 18,
Reykjavík.
27. Sveinn Sveinsson, netagerðar-
meistari, Höfðatúni 5, Reykjavík.
28. Eyfríður Jónsdóttir frá Minni-
Völlum.
28. Jónína Jóhannsdóttir, Skipa-
sundi 54, Reykjavík.
29. Guðmundur Magnússon, Skot-
húsvegi 15, Reykjavík.
29. Þorleifur Sveinn Jónsson, Fálka-
götu 17, Reykjavík.
30. Þuríður Kristjánsdóttir, Lang-
holtsvegi 41, Reykjavík.
30. Torfi Einarsson, fyrrum útgerð-
armaður í Vestmanneyum,
«---------------------------------<^>
Með hverju árinu sem líður
magnast sá sjúkdómur, sem kall-
ast æðastífla, og endar með því
að menn fá hjartaslag. Ýmsum
getum er að því leitt hvað þessu
muni valda, og í eftirfarandi
grein drepur efnafræðingurinn
O. A. Battista á ýmislegt í sam-
bandi við þennan sjúkdóm.
4>--------------------------------«>
þykjumst líka vissir um, að chol-
esterol komið úr fæðunni, muni
eiga þátt í æðastíflun.
En þetta er þó ekki áreiðanlegt.
Otto J. Pollak, sem er við rann-
sóknastofuna í Delaware, hefir ný-
lega bent á þetta: „í fæði Japana
eru fáar hitaeiningar, lítið af fitu
og cholesterol. Þeir sjóða mat sinn
lítið eða ekki og steikja hann mjög
sjaldan“. Samt er æðastíflun mjög
algeng í Japan. Á hinn bóginn er
fæða Thailendinga „að minnsta
kosti í Bangkok, mjög auðug af
fitu og cholesterol“. En æðastífla
er mjög sjaldgæfur sjúkdómur í
Thailandi.
Nýustu rannsóknir á þessu sviði
eru þær, að teknir hafa verið hóp-
ar manna úr tveimur munkaregl-
um, Trappist-reglu og Benedikts-
reglu og blóð þeirra rannsakað
fjórum sinnum á ári. Hér þykjast
menn munu fá góðan samanburð,
vegna þess að mataræði þeirra er
ólíkt. Trappist-munkar bragða
aldrei kjöt, en Benedikts-munkar
eta kjöt. í fæðu Trappist-munka
er dýrafita (svo sem egg, rjómi,
smjör) ekki nema 43% af þeirri
fitu, sem þeir neyta alls. En hjá
Benedikts-munkum er dýrafita
75% af allri fitu í mat þeirra. Það
hefir nú komið í ljós að meira er
af cholesterol í blóði Benedikts-
munka en Trappist-munka.
En hér kemur þó fleira til
greina. Trappist-munkar hafa
mjög lítið samneyti við aðra
menn. Þeir eyða öllum tíma sínum
til hugleiðinga, bæna og erfiðis-
vinnu. Þeir neyta hvorki áfengis
né tóbaks.
Benedikts-munkar eru kennarar
og prédikarar. Þeir hafa mikið
samneyti við aðra menn, og þeim
er hvorki bannað að reykja né
drekka.
Nú má geta þess, að aukið chol-
esterol-magn í blóðinu getur kom-
ið fram af ýmsum ástæðum. Svo
fer t.d. þegar menn hafa sykur-
sýki, þegar skjaldkirtillinn starfar
óreglulega, þegar einhver veiklun
er í nýrunum, eða þegar menn eru
of feitir.
Enn má geta þess, að rannsóknir
á cholesterol í blóðinu eru enn
erfiðar og niðurstöðum ber ekki
saman. Þess vegna er nú reynt að
finna einfaldari og auðveldari
rannsóknarleiðir. Þegar það tekst
verður hægt að finna æðastíflun
þegar í byrjun, og þá eru miklar
líkur til þess að menn fái ekki
slag, öllum að óvörum, eins og nú
er.
Hagskýrslur hafa sýnt það hvað
eftir annað, að eftir því sem ein-
hver þjóð er efnaðri og lifir betra
lífi en aðrar, eftir því eykst æða-
stíflun meðal manna í því landi.
Það er einkennilegt, að æðastíflu
verður naumast vart meðal fá-
tæklinga, sem lifa við sult og seiru.
Og hér má þá geta þess, að í seinni
heimsstyrjöldinni, þegar mikill
feitmetisskortur var um alla Ev-
rópu, þá fækkaði þar að miklum
mun dauðsföllum af krónæða-
stíflu.
Mönnum hættir við að veita sér
feitmeti, þegar þeir hafa efni á
því. Fitan gerir fæðuna ljúffeng-
/
<