Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1961, Qupperneq 14

114
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Bjöllur og klukkur
er enn eigi Ijóst. Fyrst var gizkað
á að þeir hefði komizt þangað með
blóðinu, borist frá hálsbólgu eða
sýkingu annars staðar í líkaman-
um. En svo þótti heldur eigi loku
fyrir það skotið, að þeir kynni að
hafa borizt upp í nýrun eftir
þvagrásinni.
Þótt þetta þyki máske ekki
merkilegt, fljótt á litið, þá er hér
um stórmerkilega uppgötvun að
ræða viðvíkjandi því hvernig hár
blóðþrýstingur orsakast. Reynist
þessar ályktanir réttar, verður að
hafa nákvæmar gætur á öllum
þeim, sem fá hálsbólgu, eða
ígerðir, svo að þeir fái ekki líka
háan blóðþrýsting. Læknar verða
hér eftir að leggja miklu meiri
alúð en áður við að lækna háls-
bólgu og blöðrubólgu. Þar með
væri fundin ný vörn gegn háum
blóðþrýstingi.
Margar líkur benda til þess, að
hár blóðþrýstingur sé arfgengur.
Þetta hafa tveir brezkir læknar
fundið. Þeir rannsökuðu rúmlega
300 bílstjóra í London og kynntu
sér hvernig heilsufar foreldra
þeirra hafði verið. Kom þá í ljós,
að foreldrar þeirra bílstjóra, sem
höfðu háan blóðþrýsting, höfðu
dáið á aldrinum 40—64 ára. En
foreldrar þeirra bílstjóra, sem
ekki höfðu háan blóðþrýsting,
höfðu verið við góða heilsu og
náð háum aldri.
Af þessu leiðir, að þegar sjúkl-
ingar með háan blóðþrýsting
koma til lækninga framvegis, er
það ekki nóg að læknarnir athugi
sjúklingana sjálfa, heldur verða
þeir einnig að kynna sér hvernig
heilsufar foreldra þeirra hefir
verið.
Þá er enn eitt einkennilegt við
háan blóðþrýsting. Hjá sumum
eykst hann stöðugt með aldrinum,
en hjá öðrum virðist hann ná há-
marki við 45—55 ára aldur, og
H E F IR þér nokkurn tíma komið í
hug, hve bjallan hefir átt mikinn þátt
í sögu vorri og leikur enn mikilvaegt
hlutverk í daglegu lífi voru?
Er þér ekki líkt farið og mér, að
þú bölvir vekjaraklukkunni á morgn-
ana, sem ryður úr sér háværum tón-
um. Mig langar stundum til að þrífa
hana og kasta henni í vegginn and-
spænis rúminu mínu og breiða sæng-
ina yfir höfuð og sofna aftur. En á
leið í vinnu eða úr vinnu á kyrlátum
vordegi, þegar háir tónar kirkju-
klukkunnar svífa yfir borgina, þá dá-
ist eg að hljómfegurðinni. Þessir
skæru tónar geta breytt umhverfinu
hækka ekkert úr því. Þegar hann
stöðvast þannig, líður sjúklingun-
um vel og geta þeir náð háum
aldri. En hinir verða skammlífir
þar sem blóðþrýstingurinn hækk-
ar jafnt og þétt.
Talið er að skifta megi háum
blóðþrýstingi í fjóra flokka og á
sitt við hvern, þegar reynt skal að
lækna. Þó • gildir ein höfuðregla,
eftir því sem dr. Robert Sterling
Palmer í Boston segir, en hann
hefir haft 450 sjúklinga undir
höndum seinustu 20 árin. Hann
segir að menn verði að gæta sér-
staks mataræðis og forðast bæði
feitmeti og salt.
En nú eru einnig komin fram
ný meðul, meira að segja fjöldi
meðala sem læknar geta notað við
háan blóðþrýsting. Nú er það svo,
að sitt á við hvern sjúkling, en
þar sem meðulin eru svo mörg,
geta læknar notað fleira en eitt,
og sameinuð gera þau gagn, þar
sem eitt og eitt mundi ekki duga.
Þykir nú von til þess, að innan
skamms muni takast að vinna bug
á þessum illræmda sjúkdómi, sem
nefnist hár blóðþrýstingur.
gjörsamlega. Þeir geta hrifið okkur úr
hinu hversdagslega umhverfi og leitt
í töfraheim. Við lítum í kringum okk-
ur. Jú, þama eru merki vorsins:
Grænir sprotar á trjágreinum.
Tónar bjöllunnar eru alltaf að
minna okkur á eitthvað; atburði,
sem löngu eru liðnir, sem eru að ger-
ast, eða eiga eftir að koma fyrir.
Hefur þér nokkum tíma dottið í
hug að grennslast um sögu bjöllunn-
ar eða að fræðast eitthvað um hana.
Nei, að líkindum ekki, því við höfum
svo lítinn tíma til slíks dundurs.
Eg ætla samt að freista þess að
leggja þau fáu korn fram, sem eg hefi
grafið upp, mér til dundurs.
Eins og allir vita, er bjallan holað
málmker, í lögun eins og bolli með
jámtungu (kólfi), sem hengd er
upp innan í bjöllunni. Það er sagt, að
bjöllunni sé hringt, þegar kólfurinn
hittir bjölluröndina.
Bjöllur, svo sem kirkjuklukkur og
aðrar bjöllur, eru búnar til í einu
lagi úr bræddum málmi. Þessi málm-
ur kallast bjöllumálmur. Það er
blanda úr kopar og tini. Venjuleg
blanda er þrettán hlutar af kopar
móti fjórum af tini. 1 Layards Nine-
veh-bronsbjöllunum voru 10 móti 1.
Zink og blý er notað í smærri bjöll-
ur. Þykkt bjöllubogans er um það
1/12—1/15 úr þvermáli sínu og hæð-
in um það bil 12 sinnum þykktin.
Þegar bjalla er mótuð, eru tvö mót
notuð. Annað hvort eru bæði úr
brenndum leir eða annað, þá ytra
mótið úr járni, sem hefir hærra
bræðslumark heldur en bjöllumálm-
urinn. Innra mótið myndar holrúm
bjöllunnar, en það ytra lögun bjöll-
unnar. Bræddum bjöllumálmi er svo
hellt á milli. Þegar bjöllumálmurinn
er harðnaður, eru mótin fjarlægð og
bjallan fáguð og reynd. Mjög stórar
bjöllur þarfnast stundum nokkura
vikna til að kólna í gegn.
Bjöllur hafa misjafna tóna, háa og
lága. Tónn bjöllunnar fer eftir stærð
hennar og þykkt. Góð bjalla, rétt
siegin, á að gefa tvær misjafnar nót-
t
)