Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1961, Blaðsíða 12

24«
LESBÓK MORGTJNBLAÐSINS
ÚR LÍ FI ALÞÝÐUNNAR;
HJONIN Á JÖKULSÁ
ÁRIÐ 1898 bjuggu hjónin Jón Björns-
son og Vilborg Einarsdóttir á Jökulsá
í Borgarfirði eystra. Þau áttu fimm
böm, tvo syni og þrjár dætur. Jörðin
var lítil og þröngsetin og hjónin blá-
snauð. Jón var þó dugnaðar maður, er
öllum þótti gott að hafa í verki með
sér, því að hann var ósérhlífinn að
hverju sem hann gekk. Góðar ástir
voru með þeim hjónum og voru þau
samhent í því að reyna að bjarga sér
og koma upp börnunum sínum. Þau
hugsuðu mest um börnin, enda voru
börnin mjög efnileg, vel gefin og væn
að áliti. Stundum munu þau hafa ver-
ið svöng, en nakin sáust þau aldrei.
Fátæktin svarf fast að, og til engra
var að leita, því að hver þóttist hafa
nóg með sjálfan sig.
Að því loknu verpir hún venju-
lega tveimur eggjum og verður að
liggja á þeim í 12—16 daga. Þegar
ungarnir eru komnir hefst bar-
áttan fyrir því að afla þeim fæð-
is. Og það þykir furðulegt
hvernig hún matar þá. Þegar hún
kemur heim að hreiðrinu með
næringu, sperra ungarnir upp gin-
in. Hún rekur þá sitt langa nef
ofan í kokið á öðrum hvorum og
svo langt, að þeir sem horft hafa
á, töldu víst að nefið kæmi aftur
úr unganum. Og eftir því sem nef
ið er lengra, virðist þessi mötun
hættulegri, en kemur þó aldrei að
sök.
Það er mjög mismunandi hve
lengi ungarnir eru í hreiðrinu,
sumir eru þar 10 daga, aðrir upp
undir mánuð. Þegar þeir yfir-
gefa hreiðrið eru þeir mjög líkir
móður sinni á litinn, því að karl-
fugl fær ekki litskrúð sitt fyr en
eftir að hann hefir fellt fjarðrir
1 fyrsta skifti og það er um það
bil þegar hann er ársgamall.
Vilborg v£ir draumkona mikil, en
draumar hennar voru yfirleitt þung-
ir. Þeir virtust boða erfiðleika og
hættur í framtíðinni; stundum sá hún
ekki annað en myrkur og hvínandi
boða á svörtum skerjum framundan,
og enga leið til að sigla fyrir þau
sker.
En eitt sinn dreymdi Vilborgu
merkilegan draum. Hún þóttist úti
stödd norðan við bæinn og sér þá að
lækurinn er í slíkum hroðavexti, að
hann er kominn heim undir bæinn.
Og sem hún horfir á þessa flóðólgu,
sér hún hvar fjórir svanir berast með
straumnum af ofsahraða, og var
straumþunginn svo stríður, að þeir
megnuðu ekki að ná landi. Þá er sem
því sé hvíslað að henni, að hún eigi
einn svaninn. í sama bili ber svan-
ina í hvarf við hól. Hún tekur þá til
fótanna og hleypur upp á hólinn. Þar
finnur hún þrjá svanina og hafa þeir
stungið nefjum í moldarbakka framan
í hólnum. Þykist hún vita að sinn
svanur sé meðal þeirra og ætlar nú
að hjálpa þeim. En þá eru svanimir
allir dánir. Nú minnist hún þess, að
bömin eru ein heima í bænum og
verður henni hverft við og biður guð
að hjálpa sér. Þóttist hún svo taka á
rás til bæar, en þá var myrkrið svo
svart, að hún villtist. Tók hún þá að
hrópa á bömin, og koma tvö þeirra
í fang hennar, en hin fann hún ekki.
Þóttist hún þá vita að einhverjir góð-
ir menn hefði tekið þau að sér. Auðn
og myrkur var allt umhverfis og
mesti tómleiki. Hún þóttist þá taka
börnin á axlir sér og reyna nýa leið.
Reyndist hún í fyrstu mjög torfær, en
áfram miðaði þó, og vissi Vilborg
ekki hvert sig mundi bera. Að lokrnn
bar hana að bæ, en hún þóttist vita
að það mundi vera huldufólksbær og
þorði ekki að hafa þar neina viðdvöl.
En nú brá svo einkennilega við, að
hún þurfti ekki lengur að ganga,
heldur sveif hún í loftinu í einhverri
skýamóðu. Fór hún þannig langa
leið og vissi ekki hvar hún mundi
geta numið staðar. En svo birti allt
í einu og fram undan var dásamlegt
land, með stórum byggingum, skraut-
görðum og blómlegum ekrum. Og þá
barst skær rödd að hlustum hennar:
„Hérna sérðu framtíð þína og barna
þinna. Vertu glöð“.
Þannig lauk draumnum. Vilborg
réði hann svo, að hún mundi missa
mann sinn og lenda í miklum erfið-
leikum. Gerðist hún hugsjúk út af
þessu, en ekki vildi hún segja manni
sínum drauminn, heldur bað hún
hann hvað eftir annað að fara var-
lega og fara helzt ekki á sjó.
„Ekki dugir að leggja árar í bát“,
sagði hann þá. „Eg verð að gríþa
hvert tækifæri sem gefst til þess að
bjarga okkur, en eg met mikils um-
hyggju þína fyrir mér“.
Síðan liðu mánuðir svo, að ekkert
bar til tíðinda, og allir höfðu nóg að
starfa. En svo rak að því að Jón varð
að fara út á Bakkagerði, til þess að
reyna að ná í einhverja matbjörg, því
að þá var allslaust í kotinu. Þetta var
engin skemmtiferð. Það var ekki allt-
af auðvelt að fá úttekt. Vörur voru
dýrar, en lítið til að borga með.
Þegar Jón bar að Bakkagerði voru
kaupmenn á Eyrinni, sem svo var
kölluð, að smala mönnum til þess að
fara á báti norður á Unaós með
matvörur handa Héraðsbúum. Feng-
inn var formaður á bátinn, Ámi út-
vegsmaður í Bakkakoti, Sigurðsson
bónda á Hólslandi, Árnasonar bónda
á Stokkhólma í Skagafirði Sigurðs-
sonar. Hafði Ámi með sér tvo há-
seta sína, sem voru sunnlenzkir, en
nú vantaði fjórða manninn, og voru
þeir orðnir leiðir að bíða. Mun fáum
hafa þótt fýsilegt að ráðast til þess-
arar ferðar, langa sjóleið á lélegum
báti og eiga að skila farmi þar sem
hafnleysa var.
Þegar er Jón kom, var gengið fast
að honum að fara með þeim. En hann
var lengi tregur og bar fram fullgild-
ar ástæður til þess að hann gæti það
ekki, svo sem að hann væri ekki út bú
inn í slíka ferð, og svo vissu kona og
böm ekkert um þetta og myndu verða
hrædd um sig. Þá var honum bent á
það, að hann væri versluninni skuld-
ugur, og ef hann færi ekki þegar í
stað, skyldi hann ekki fá þar neina
úttekt. „Og hvar ertu þá staddur?"
sögðu þeir við hann.
Þetta vopn beit. Hann hljóp því
reiður um borð í hlaðinn bátinn, en
spurði um leið hvort Héraðsbúar
vissu að bátsins væri von þennan